Ο ρόλος της εργαζόμενης γυναίκας στην Ελλάδα του Σήμερα - Διεκδικητικότητα σαν λύση στο θέμα των διακρίσεων των 2 φύλων

Σε μια προσπάθεια εξ Ευρωπαϊσμού και υιοθέτησης μιας πιο «ανοιχτόμυαλης» στάσης απέναντι στα δικαιώματα των δύο φύλλων, η Ελλάδα του σήμερα προσπαθεί πολύ να ξεφύγει από τις στερεοτυπικές θέσεις τις και να προσφέρει στις γυναίκες της, ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες στην εργασιακή ανέλιξη (μισθολογική-ηθική αναγνώριση). Τα καταφέρνει όμως ή τα περιθώρια βελτίωσης που παρουσιάζονται είναι ακόμη αρκετά διευρυμένα;

Ρίχνοντας μια φευγαλέα ματιά τόσο στον εργασιακό όσο και στον φιλικό και οικογενειακό περίγυρο, εύκολα παρατηρείται πως η σύγχρονη γυναίκα υφίσταται πολλές διακρίσεις αναφορικά με το εργασιακό της περιβάλλον. Οι γυναίκες βρίσκονται αντιμέτωπες με πολλά εμπόδια σε όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής τους πορείας, από το αρχικό στάδιο της προσχώρησης τους σε μια εταιρεία μέχρι και την απομάκρυνσή τους από αυτή. Αντιμετωπίζουν συνήθως διαφορετική συμπεριφορά από άντρες συναδέλφους όσον αφορά θέματα όπως προσλήψεις, μεταθέσεις και προαγωγές.

Τα προβλήματα της γυναικείας απασχόλησης

Σε μια προσπάθεια ομαδοποίησης των προβλημάτων της γυναικείας απασχόλησης μπορούμε να καταλήξουμε στη διάκριση τριών μεγάλων ομάδων.

Το πρώτο από αυτά μπορεί να θεωρηθεί το φαινόμενο της γυάλινης οροφής. Ο προαναφερθέν όρος, υιοθετήθηκε το 1986 από τους δημοσιογράφους της εφημερίδας Wall Street Journal. Η κλίμακα υπολογισμού της γυάλινης οροφής αντικατοπτρίζει τον βαθμό δυσκολίας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην προσπάθεια τους να προωθήσουν την σταδιοδρομία τους σε επίπεδα ανάλογα εκείνων των ανδρών συναδέλφων τους.

Αποτέλεσμα του παραπάνω είναι η υπό-εκπροσώπηση των γυναικών στους κλάδους της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά και στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων. Πολλές φορές μάλιστα, η επικρατούσα κατάσταση οδηγεί πολλές γυναίκες σε αποθάρρυνση και παραίτηση. Το γεγονός αυτό οδηγεί, με βάση τα νέα δημογραφικά δεδομένα, σε συρρίκνωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πλέον, οι γυναίκες αποτελούν την πιο σημαντική και ίσως αναξιοποίητη δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού. Δυναμικό που δεν έχει εκτιμηθεί και κατανεμηθεί σωστά ώστε να μπορέσει τροφοδοτήσει μεταξύ άλλων την βελτίωση της οικονομίας και της κοινωνικής ευημερίας.

Αλυσιδωτά, ένα δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που παρατηρείται είναι πως οι γυναίκες αντιμετωπίζουν δυσκολία σχετικά με την είσοδο τους στην αγορά εργασίας. Το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό είναι χαμηλότερο και το ποσοστό ανεργίας υψηλότερο από αυτό των ανδρών. Σε γενικές γραμμές, πολύ μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών απ ότι ανδρών δραστηριοποιούνται σε θέσεις μερικής απασχόλησης και πολλές εργαζόμενες διαθέτουν πολλά περισσότερα προσόντα σε σχέση με αυτά που απαιτούνται στην εργασία τους.

Τέλος το μισθολογικό χάσμα, τις περισσότερες φορές, είναι κύριος παράγοντας τόσο αποθάρρυνσης όσο και δυσαρέσκειας των εργαζόμενων γυναικών από την εργασία τους. Κατά το Maslow, άλλωστε, ο μισθός βρίσκεται στην βάση της πυραμίδας των κινήτρων κι αν αυτό δεν ικανοποιείται τότε δεν μπορούμε να αναφερθούμε σε παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό. Το παραπάνω πρόβλημα οδηγεί συχνά στην προσφυγή των γυναικών στα δικαστήρια με σκοπό την αποκατάσταση της κατάφορης αδικίας και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους αλλά και της χαράς και της ικανοποίησης που χρειάζονται ν αποκομίσουν από τον εργαζόμενο εαυτό τους.

Από τα παραπάνω, συμπεραίνουμε πως η πρόκληση της Οργανωσιακής Ψυχολογίας στο σήμερα έγκειται στην αντιμετώπιση των διακρίσεων των δύο φύλλων, ειδικά σε μια Ελλάδα όπου βάλλεται συνεχόμενα από την οικονομική κρίση και συμβάλλει στην άμβλυνση του ανταγωνισμού  με όλα τα διαθέσιμα μέσα.

Η διεκδικητική συμπεριφορά ως μέσω εξομάλυνσης του φαινομένου

Διεκδικητική συμπεριφορά ορίζεται ως η ικανότητα να υποστηρίζουμε τον εαυτό μας και να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και τις απόψεις μας όταν το επιθυμούμε. Να θέτουμε τις ανάγκες μας στο ίδιο επίπεδο με τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων. Να θέτουμε προτεραιότητες με βάση τις δικές μας ανάγκες και κριτήρια. Να ζητάμε αυτό που θέλουμε, σεβόμενοι παράλληλα τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων. Να επιλέγουμε να μην είμαστε διεκδικητικοί κάποιες φορές όταν το θεωρούμε προτιμότερο.

Μερικοί πρακτικοί τρόποι για τη σταδιακή υιοθέτηση περισσότερο διεκδικητικής συμπεριφοράς:

Καταγραφή και ιεράρχηση των καταστάσεων, στις οποίες θα θέλαμε να είμαστε πιο διεκδικητικοί: (π.χ. συναλλαγές με υπηρεσίες, καταστήματα κ.λπ.); Με ανθρώπους μεγαλύτερης ή μικρότερης ηλικίας, άντρες ή γυναίκες; Με συναδέλφους, υφισταμένους ή ανώτερα στελέχη.

Αντιμετώπιση στη φαντασία: Σχεδιάστε τι ακριβώς θέλετε να πείτε και να κάνετε και ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος και κάντε μια… νοερή πρόβα. Φανταστείτε τον εαυτό σας να αντιμετωπίζει την κατάσταση, τις πιθανές δυσκολίες που θα συναντήσετε και πώς θα μπορούσατε να τις αντιμετωπίσετε. Αποφασίστε και εξηγήστε την κατάσταση, τα συναισθήματά σας, τις ανάγκες σας και τις συνέπειες για εσάς και τους άλλους. Θα μπορούσατε επίσης να ηχογραφήσετε τα λόγια σας ώστε να νιώσετε άνετα τόσο με το γεγονός ότι εσείς τα διατυπώνετε, με τη δική σας φωνή όσο και με τον τόνο αυτής.

Μη φέρνετε την καταστροφή: Αναθεωρήστε τον τρόπο σκέψης σας και αναρωτηθείτε πόσο πιθανό είναι στην πραγματικότητα να συμβούν, αυτά που φοβάστε. Μπορείτε να θέσετε στον εαυτό σας τις παρακάτω ερωτήσεις. Τι αποδείξεις έχετε ότι θα συμβούν; Ποια είναι η χειρότερη πιθανή συνέπεια της κατάστασης; Αν συμβούν αυτά που φοβάστε, πώς θα μπορούσατε να τα αντιμετωπίσετε; Επίσης, αυτό για το οποίο αγχώνεστε θα είναι κάτι που θα θυμάστε όταν πλέον θα έχετε μεγαλώσει κι θα έχετε αποσυρθεί από την εργασία; Ακόμη, αν το φοβάστε θα αλλάξει κάτι επι της ουσίας;

Διατυπώστε αυτό που θέλετε να διαμηνύσετε σε πρώτο πρόσωπο: "Αισθάνομαι, πιστεύω… νιώθω… θα ήθελα…" (που δείχνει ότι αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τη γνώμη και τα συναισθήματά μας, δεν κατηγορούμε και δεν θεωρούμε ότι αυτά που λέμε είναι… καθολικές αξίες και απόψεις!)

"Η βελόνα κόλλησε" (μια πολύ χρήσιμη τεχνική για τον χειρισμό "δύσκολων" ανθρώπων): Η συνεχής και επίμονη επανάληψη της άποψής μας και των συναισθημάτων μας, με τα ίδια περίπου λόγια, ανεξάρτητα από το πώς ο άλλος προσπαθεί να κατευθύνει τη συζήτηση.

Επιλεκτική αγνόηση: Απαντάμε μόνο σε σχόλια που δεν είναι ενοχοποιητικά ή άδικα και αγνοούμε τα υπόλοιπα (π.χ. -"πάλι άργησες, είσαι εγωιστής και αδιάφορος" - "έχεις δίκιο, άργησα…").

Αντιμετώπιση της επιθετικής στάσης των άλλων: Θέτουμε ως όρο ότι θα συζητήσουμε μόνο όταν η ένταση ή το ξέσπασμα του προσώπου που έχουμε απέναντί μας, θα καταλαγιάσει. ("θα συζητήσουμε ό,τι θέλεις μόλις σταματήσεις να φωνάζεις").

Παίρνουμε μια βαθιά ανάσα: Κερδίζουμε χρόνο αποφασίζοντας να λύσουμε το θέμα εστιάζοντας στο συναίσθημα καθώς θέλουμε να βρούμε έναν τρόπο να διαχειριζόμαστε μια ήδη παγιωμένη κατάσταση. Για μικρό χρονικό διάστημα απομακρυνόμαστε από το γεγονός κάνοντας μια αντισταθμιστική δραστηριότητα. (μικρή βόλτα, διαχείριση χρόνου, ζητώ βοήθεια, δημιουργία μιας « to do list»).

Συμπερασματικά, η ισότητα και η διεκδικητική συμπεριφορά είναι δύο έννοιες που αναμφισβήτητα πρέπει να αναπτυχθούν από πολύ μικρή ηλικία, από τη σχολική περίοδο όταν παιδί προσπαθεί να διαμορφώσει την ταυτότητα και να προσδιορίσει «Ποιός είναι» μέσα από την εκδήλωση συγκεκριμένων συμπεριφορών και πρωτοβουλιών. Για να μεταλαμπαδευτεί,  το παραπάνω, στα παιδιά μας πρέπει πρώτα εμείς να συνειδητοποιήσουμε πως άντρες και γυναίκες δεν είμαστε ίδιοι, αλλά είμαστε ίσοι, με ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα. Σύμφωνα με υπολογισμούς οι γυναίκες θα χρειαστούν 500 ολόκληρα χρόνια για να φτάσουν τους άνδρες  και να ισοφαρίσουν το ποσοστό των διευθυντικών θέσεων στο κόσμο. Συνεπώς τίθεται ως επιτακτική ανάγκη η διεκδίκηση της ισότητας. Άλλωστε, χωρίς ισότητα η κοινωνική ευημερία δεν μπορεί να προαχθεί και αυτό αφορά όλους.

Βιβλιογραφία

1. Chater, K. & Gaster, R. (1997). O μύθος της ισότητας. Μετάφραση Νίκη Καραγιάννη. Αθήνα: Εκδόσεις Φυτράκι.
2. O’ Connor, J. & Victoria. (2001). Women and Men in Senior Management- a different need hypothesis. Women in Management Review, Vol16(8), 400-404.
3. Παυλάτου, Ε. (2007). Διεκδικητική Συμπεριφορά.