Στατιστική Εκτίμηση της Γονικής Αποξένωσης στην Ελλάδα – Η Εξίσωση PAF ως Ερμηνευτικό Εργαλείο

Ακρόαση άρθρου......

Στην Ελλάδα, η πατρότητα δεν αφαιρείται νομικά, αφαιρείται πολιτισμικά. Δεν χρειάζεται κάποιος να παρανομήσει για να του στερήσουν το παιδί του. Αρκεί να μην είναι η μητέρα.

Η γονική αποξένωση δεν είναι ένα μεμονωμένο ψυχολογικό φαινόμενο, αλλά μια κοινωνικά κατοχυρωμένη πρακτική, στηριγμένη σε αιώνια στερεότυπα και αναπαραγόμενη από θεσμούς που μιλούν για δικαιοσύνη αλλά λειτουργούν με φίλτρα.

Το παρόν άρθρο αναδεικνύει την ιδιοσυγκρασιακή και θεσμική ανισότητα που επιτρέπει σε έναν γονέα ,στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τη μητέρα, να αποξενώνει το παιδί από τον άλλο γονέα, με την κοινωνία να χειροκροτεί ή να αδιαφορεί.

Μέσα από επιστημονική τεκμηρίωση και εφαρμοσμένη μαθηματική προσέγγιση, επιχειρείται μια ρεαλιστική στατιστική εκτίμηση για την έκταση αυτής της κανονικοποιημένης μορφής αποκλεισμού.

Μεθοδολογία

Το παρόν άρθρο θεμελιώνεται σε πολυεπίπεδη μεθοδολογική προσέγγιση, η οποία συνδυάζει τη συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση, την εννοιολογική ανάλυση κοινωνικών και θεσμικών δεδομένων, και την προσωπικά θεμελιωμένη εμπειρική παρατήρηση. Συγκεκριμένα, η συλλογή και αξιολόγηση των στοιχείων πραγματοποιήθηκε με βάση τα εξής επίπεδα:

Συστηματική Ανασκόπηση Ελληνικής Βιβλιογραφίας (2000–2023): Περιέλαβε επιστημονικά άρθρα, μονογραφίες, στατιστικές εκθέσεις και θεσμικές αναλύσεις που σχετίζονται με την επιμέλεια τέκνων, την απονομή γονικής μέριμνας, και τη γονική αποξένωση στην Ελλάδα. Κριτήρια επιλογής αποτέλεσαν η επιστημονική εγκυρότητα, η θεματική συνάφεια και η εφαρμοσιμότητα στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.

Εμπειρική Παρατήρηση και Κλινική Τεκμηρίωση: Βασισμένη σε πολυετή θεραπευτική εμπλοκή με ζευγάρια και γονείς που βρίσκονται σε καταστάσεις υψηλής συναισθηματικής φόρτισης και συγκρουσιακής συνύπαρξης. Η παρατήρηση επικεντρώθηκε σε μοτίβα αποξενωτικής συμπεριφοράς, λεκτικές στρατηγικές, συναισθηματικές αντιδράσεις και ψυχοκοινωνικές δυναμικές, όπως αυτές διαμορφώνονται και ενισχύονται από το κοινωνικοθεσμικό περιβάλλον.

Συγκριτική Επισκόπηση Διεθνών Ερευνών: Προκειμένου να αποτυπωθούν οι αποκλίσεις της ελληνικής πραγματικότητας σε σχέση με το παγκόσμιο επιστημονικό περιβάλλον, αξιοποιήθηκαν μεγάλες έρευνες και στατιστικές δημοσιεύσεις από Η.Π.Α., Καναδά, Ιταλία και άλλες χώρες, ως σημείο σύγκρισης και επαλήθευσης των ευρημάτων.

Εννοιολογική Σύνθεση και Θεωρητική Μοντελοποίηση: Η δημιουργία της εξίσωσης PAF προέκυψε μέσα από τη διασταύρωση δεδομένων βιβλιογραφίας, παρατήρησης και κοινωνιοψυχολογικής εμπειρίας, με στόχο την αποτύπωση της δομικής σχέσης ανάμεσα σε στερεότυπα, θεσμικές προκαταλήψεις και την ψυχοκοινωνική διαδικασία αποξένωσης. Η σύνθεση αυτή επιδιώκει να προσφέρει ένα λειτουργικό εργαλείο υπολογιστικής εκτίμησης, επιστημονικά τεκμηριωμένο και εφαρμόσιμο σε ποικίλα κοινωνικά πλαίσια. Η σύνθεση αυτή επιδιώκει να προσφέρει ένα λειτουργικό εργαλείο υπολογιστικής εκτίμησης με επιστημονική εγκυρότητα και εφαρμοστική δυναμική.

Αναλυτική Παρουσίαση Ιδιοσυγκρασιακών Διαφορών

Οι γυναίκες, σύμφωνα με επιστημονικά τεκμηριωμένες έρευνες, παρουσιάζουν συστηματικά υψηλότερα ποσοστά νευρωτισμού, που εκδηλώνεται ως έντονη συναισθηματική αντιδραστικότητα, ανασφάλεια και ευαλωτότητα σε στρεσογόνες καταστάσεις, όπως οι δικαστικές διαμάχες (Costa et al., 2001; Schmitt et al., 2008).

Η έντονη αυτή συναισθηματική ευαισθησία επιτρέπει στις γυναίκες να χρησιμοποιούν αποτελεσματικότερα στρατηγικές όπως

• η έμμεση συναισθηματική χειραγώγηση,
• η πρόκληση ενοχών
• η τακτική της θυματοποίησης

(Warshak, 2010; Baker & Verrocchio, 2016).

Οι άνδρες, αντιθέτως, τείνουν να εκφράζουν άμεσα τον θυμό και την αντίδρασή τους, επιλέγοντας συνήθως πιο ευθείς και ορατές μορφές αντιπαράθεσης, οι οποίες, λόγω της διαφάνειας και ευθείας φύσης τους, είναι λιγότερο επιτυχημένες στην επίτευξη βαθιάς αποξένωσης μακροπρόθεσμα (Warshak, 2015).

 Εσωτερικευμένες Προκαταλήψεις Ρόλου και Μητρική Υπεροχή

Ο Ρόλος των Κοινωνικο-Πολιτισμικών Επιρροών

Η κοινωνική εικόνα και τα στερεότυπα γύρω από τη μητρότητα προσφέρουν στις γυναίκες μια αυξημένη κοινωνική αποδοχή, ιδιαίτερα μετά από διαζύγια. Αυτό το κοινωνικά αποδεκτό πλαίσιο επιτρέπει στις μητέρες να εφαρμόζουν πιο αποτελεσματικά στρατηγικές αποξένωσης, ενισχύοντας την επιρροή τους τόσο στα παιδιά όσο και στον κοινωνικό περίγυρο (Harman & Biringen, 2016).

Οι Δεληγιάννη-Κουϊμτζή & Σακκά (2004) επισημαίνουν ότι στην ελληνική κοινωνία εξακολουθούν να κυριαρχούν «προσδοκίες μητρικής υπεροχής», οι οποίες έχουν διαποτίσει τόσο τον θεσμικό όσο και τον άτυπο πολιτισμικό λόγο. Οι μητέρες θεωρούνται από την παιδική ηλικία έως την ενηλικίωση ως ο αυτονόητος «φυσικός φροντιστής», γεγονός που δημιουργεί συνθήκες ασύμμετρης κοινωνικής ενίσχυσης.

Η εικόνα του πατέρα ως δευτερεύοντα ή «συμπληρωματικού» φροντιστή  καθιστά τις προσπάθειες των ανδρών για συναισθηματική διεκδίκηση λιγότερο αποδεκτές και συχνά λιγότερο πειστικές για τον κοινωνικό και θεσμικό περίγυρο.(Παπαδόπουλος & Παναγιωτοπούλου, 2014)

Επιπλέον, η Φραγκουδάκη (2007) περιγράφει πώς η ελληνορθόδοξη κουλτούρα έχει ενισχύσει έναν «ηθικοποιημένο» ρόλο της μητέρας, που την καθιστά κοινωνικά απρόσβλητη – ακόμη και όταν οι ενέργειές της είναι συναισθηματικά βλαπτικές.

Σε διεθνές επίπεδο, οι Braver & O'Connell (1998) τεκμηριώνουν ότι η κοινωνική προκατάληψη υπέρ των μητέρων μεταφέρεται ακόμη και στους επαγγελματίες της δικαιοσύνης, των κοινωνικών υπηρεσιών και της ψυχικής υγείας, επιτείνοντας το φαινόμενο της αποξένωσης μέσα από «εσωτερικευμένες προκαταλήψεις ρόλου».

Αυτή η ενίσχυση, που λειτουργεί συστημικά, έχει ως αποτέλεσμα να επιβεβαιώνεται κοινωνικά και να αναπαράγεται πολιτισμικά η υπεροχή της μητέρας στον γονεϊκό ρόλο.

Εσωτερικευμένες Προκαταλήψεις Ρόλου

Βιολογικές και Περιβαλλοντικές Παράμετροι

Η βιολογική βάση της ενσυναίσθησης, καθώς και οι ορμονικές και νευρολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων, συντελούν στο να είναι οι γυναίκες πιο αποτελεσματικές στη χρήση στρατηγικών συναισθηματικής και ψυχολογικής επιρροής.

Έρευνες αναδεικνύουν τον ρόλο της ωκυτοκίνης, μιας ορμόνης που ενισχύει την ενσυναίσθηση και τις κοινωνικές δεξιότητες, η οποία βρίσκεται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στις γυναίκες, διευκολύνοντας την αντίληψη και διαχείριση των συναισθημάτων των παιδιών (Taylor et al., 2000).

Οι βιολογικές διαφορές δεν περιορίζονται στις ορμονικές λειτουργίες, αλλά επεκτείνονται σε νευροαναπτυξιακά και γνωστικά πρότυπα.

Οι γυναίκες εμφανίζουν αυξημένη δραστηριότητα στον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό – περιοχή που σχετίζεται με τη σύνθετη κοινωνική κατανόηση – ενώ οι άνδρες παρουσιάζουν εντονότερη ενεργοποίηση στον δεξιό αμυγδαλοειδή πυρήνα, ο οποίος σχετίζεται με την άμεση αντίδραση σε στρεσογόνα ερεθίσματα (Cahill, 2006). Παράλληλα, η ενίσχυση των κοινωνικά «προδιαγεγραμμένων» ρόλων φροντίδας από την παιδική ηλικία διαμορφώνει το γνωστικό υπόβαθρο που απαιτείται για τη χρήση συναισθηματικά έμμεσων στρατηγικών επιρροής.

Σύμφωνα με τον Baron-Cohen (2003), η πλειονότητα των γυναικών χαρακτηρίζεται από υψηλό empathizing quotient, γεγονός που ενισχύει τη δυνατότητά τους να επιστρατεύουν ήπια «εργαλεία ελέγχου» όπως η

• συναισθηματική ενοχοποίηση,
• η διπολική προσκόλληση
• η θεσμική αξιοποίηση του μητρικού προτύπου.

Αυτοί οι μηχανισμοί ενισχύονται ιδιαίτερα σε συνθήκες στρες (π.χ. διαζύγιο, διαμάχες επιμέλειας, θεσμική ασυμμετρία), οδηγώντας σε πρακτικές έμμεσης ψυχολογικής κυριαρχίας.

Αντίθετα, οι άνδρες, αν και βιολογικά εξοπλισμένοι με διαφορετικού τύπου αντιδράσεις, στερούνται κοινωνικής εκπαίδευσης και θεσμικής ενίσχυσης για την ανάπτυξη αντίστοιχων εργαλείων διαχείρισης συναισθημάτων.

Η απουσία εσωτερικευμένων πολιτισμικών μηχανισμών ήπιας συναισθηματικής επιρροής λειτουργεί περιοριστικά, καθιστώντας τις πρακτικές αποξένωσης από την πλευρά του πατέρα λιγότερο αποτελεσματικές ή κοινωνικά αποδεκτές.

Εμπειρικά Δεδομένα και Φύλο: Η Γονική Αποξένωση στο Διεθνές Περιβάλλον

Στατιστική Ανάλυση και Τεκμηρίωση στο Διεθνές περιβάλλον

Η διεθνής έρευνα επιβεβαιώνει αυτήν τη διαφοροποίηση:

1. Οι Harman et al. (2016) αναφέρουν ότι το 86% των αποξενωτών είναι γυναίκες έναντι 14% των ανδρών.
2. Ο Warshak (2015) καταγράφει ποσοστό 80% για γυναίκες και 20% για άνδρες.
3. Σύμφωνα με τους Baker & Fine (2014), οι μητέρες αναφέρονται ως υπαίτιες στο 72% των περιπτώσεων, ενώ οι πατέρες στο 28%.
4. Τέλος, η μελέτη των Bala, Hunt και McCarney (2010) παρουσιάζει ποσοστό 78% για μητέρες και 22% για πατέρες. Αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ξεκάθαρα την ιδιοσυγκρασιακή και κοινωνική επίδραση στη διαφοροποίηση της γονικής αποξένωσης ανά φύλο.

Οι παραπάνω μελέτες, αν και εδράζονται σε διαφορετικά πολιτισμικά και νομικά πλαίσια, παρουσιάζουν εντυπωσιακή ομοιομορφία ως προς την ταυτοποίηση του φύλου του αποξενωτή.

Η ερμηνεία αυτής της τάσης ενισχύεται από θεωρητικές τοποθετήσεις όπως του Warshak (2015), ο οποίος επισημαίνει ότι η μητέρα διαθέτει κοινωνικό και συναισθηματικό προβάδισμα λόγω της ευρύτερης αποδοχής του μητρικού προτύπου ως «φυσικής επιμέλειας».

Επιπλέον, η μελέτη των Bala et al. (2010), βασισμένη σε 145 καναδικές δικαστικές αποφάσεις, επισημαίνει ότι:

Ο καθοριστικός παράγοντας στην ανάθεση επιμέλειας δεν ήταν πάντα η συμπεριφορά των γονέων, αλλά η υπόρρητη αναπαραγωγή στερεοτύπων από το δικαστικό σύστημα.

Αντίστοιχα, οι Baker & Verrocchio (2016) τονίζουν ότι οι γυναίκες, εξαιτίας της πολιτισμικής τους εξοικείωσης με τις συναισθηματικές στρατηγικές επιρροής, είναι πιο πιθανό να επιλέξουν μορφές έμμεσης ψυχολογικής χειραγώγησης.

Τα ευρήματα αυτά ενισχύουν την εγκυρότητα του θεωρητικού μοντέλου που διατυπώνεται στο παρόν άρθρο, προσφέροντας ένα συγκριτικό πλαίσιο αναφοράς για την ερμηνεία της γονικής αποξένωσης και στο ελληνικό περιβάλλον, όπου κοινωνικά και θεσμικά χαρακτηριστικά δείχνουν να αναπαράγουν την ίδια ασύμμετρη δυναμική ανά φύλο.

Πολιτισμική Αναπαραγωγή Στερεοτύπων και Η Θεσμική Ορατότητα της Αποξένωσης στην Ελλάδα

Στατιστική Ανάλυση και Τεκμηρίωση στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει καμία επίσημη και εμπεριστατωμένη επιστημονική στατιστική που να καταγράφει πόσοι πατέρες και πόσες μητέρες είναι αποξενωμένοι από τα παιδιά τους. Η σιωπή αυτή δεν είναι απλώς θεσμική παράλειψη· είναι μια μορφή συγκάλυψης.

Το ποσοστό αποξενωμένων πατέρων, όπως αναφέρεται σε δημοσιευμένη ανάλυση νομολογίας, δεν αποτελεί καταγραφή του συνολικού φαινομένου της γονικής αποξένωσης στην κοινωνία. Αντιπροσωπεύει τον θεσμικά αναγνωρισμένο αποξενωμένο γονέα σε υποθέσεις που έφτασαν ενώπιον της δικαιοσύνης.

Ως εκ τούτου, έχει ιδιαίτερη αξία ως δείκτης «θεσμικής ορατότητας» του φαινομένου, αλλά δεν μπορεί να αποδώσει την πλήρη έκτασή του στο κοινωνικό και συναισθηματικό πεδίο, όπου πολλές περιπτώσεις παραμένουν αδήλωτες, ανεξερεύνητες ή μη δικαστικά χαρακτηρισμένες.

Παρά το γεγονός ότι η ΕΛΣΤΑΤ δημοσιεύει στοιχεία σχετικά με την επιμέλεια και τη γονική μέριμνα μετά από διαζύγιο, αυτά τα δεδομένα δεν καταγράφουν ούτε αναλύουν τη μεταγενέστερη σχέση του αποξενωμένου γονέα με το παιδί, ούτε ποσοτικοποιούν την αποξένωση ως ψυχοκοινωνικό φαινόμενο.

Μέσα σε αυτό το θεσμικό κενό, επικρατούν αφηγήσεις, ποσοστά και προσωπικές μαρτυρίες που άλλοτε υπερβάλλουν και άλλοτε αποσιωπούν κρίσιμες όψεις της πραγματικότητας.

Ανάμεσα σε αυτά, ξεχωρίζει η αναφορά που έχει δημοσιευτεί στον ιστότοπο Newsbomb.gr (2025), σύμφωνα με την οποία οι αποξενωμένοι πατέρες στην Ελλάδα ανέρχονται στο 75% των συνολικών περιπτώσεων. Αν και πρόκειται για δημοσιογραφική στατιστική, χωρίς πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση, η συγκεκριμένη αναλογία αντικατοπτρίζει με εντυπωσιακή ακρίβεια αυτό που συμβαίνει στην πράξη: οι πατέρες απομακρύνονται συστηματικά από τη ζωή των παιδιών τους, όχι επειδή το επιδιώκουν, αλλά επειδή παρακάμπτονται.

Δεν θεωρώ αυτή τη στατιστική επίσημο δεδομένο. Όμως, δεν μπορώ και να την αγνοήσω. Δεν την υιοθετώ επειδή είναι δημοσιευμένη, την αναγνωρίζω επειδή συνάδει με όσα βλέπω, παρατηρώ και μελετώ καθημερινά. Η στατιστική αυτή, αν και ανεπίσημη, έρχεται να επιβεβαιώσει κάτι πολύ βαθύτερο:

Η γονική αποξένωση στην Ελλάδα είναι κατ’ εξοχήν ανδρικό φαινόμενο. Όχι από ψυχολογική ροπή, αλλά εξαιτίας της πολιτισμικής θέσης του πατέρα, της θεσμικής του αδυναμίας και του στερεοτυπικού του αποκλεισμού από τον ρόλο του ισότιμου γονέα.

Με βάση όλα τα παραπάνω, διατυπώνω τη δική μου εκτίμηση. Όχι ως αριθμητικό ποσοστό που αναπαράγει μία δημοσιογραφική πρόβλεψη, αλλά ως ερμηνευτικό εργαλείο με επιστημονική βάση.

Η εκτίμηση αυτή δεν στηρίζεται σε μια μεμονωμένη ένδειξη, αλλά σε έντεκα χρόνια συνεχούς παρατήρησης του φαινομένου της γονικής αποξένωσης (από το 2013 έως σήμερα), στην επιστημονική μου κατάρτιση, στις κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες της ελληνικής κοινωνίας, στα επίμονα στερεότυπα που καθορίζουν τους γονικούς ρόλους, και στη σταθερή επιρροή της Ορθοδοξίας στον τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτείται η γονεϊκότητα.

Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα υφίσταται μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική πραγματικότητα, διαμορφωμένη από διαχρονικά στερεότυπα που αναπαράγονται τόσο εντός της οικογένειας όσο και από το ίδιο το θεσμικό και πολιτισμικό σύστημα.

Η γυναίκα-μητέρα διατηρεί σταθερά έναν κοινωνικά αποδεκτό και θεσμικά ενισχυμένο ρόλο, ο οποίος συνοδεύεται από ηθικό και συναισθηματικό προβάδισμα στη ζωή του παιδιού.

Ο πατέρας, αντιθέτως, αντιμετωπίζεται κυρίως ως οικονομικός πάροχος, με σημαντικά περιορισμένη κοινωνική και θεσμική αναγνώριση του συναισθηματικού του ρόλου.

Η εικόνα αυτή ενισχύεται από τη μακροχρόνια επιρροή της Ορθοδοξίας, η οποία, μέσα από θρησκευτικά πρότυπα και παραδοσιακές αφηγήσεις, σταθεροποιεί τη μητέρα ως σύμβολο αυταπάρνησης, ενσυναίσθησης και προστατευτικότητας.

Το αποτέλεσμα είναι ένας βαθιά άνισος καταμερισμός γονεϊκής λειτουργίας, που γίνεται αισθητός τόσο στο κοινωνικό επίπεδο όσο και στον νομικό λόγο.

Αυτή η πολιτισμικά φορτισμένη συνθήκη καθρεφτίζεται στις αποφάσεις των οικογενειακών δικαστηρίων, τα οποία, λειτουργώντας εντός της ίδιας κοινωνικής μήτρας, προκρίνουν τη μητέρα ως «φυσικό φροντιστή». Οι μητέρες έτσι διαθέτουν ένα θεσμικά κατοχυρωμένο και κοινωνικά νομιμοποιημένο πλεονέκτημα, το οποίο μεταφράζεται σε σημαντικά αυξημένες πιθανότητες να ασκήσουν πρακτικές γονικής αποξένωσης, αξιοποιώντας ως κύριο εργαλείο την αποκλειστική επιμέλεια.

Συνεπώς, και οι δικαστές, ως φορείς των ίδιων κοινωνικών αντιλήψεων, διαμορφώνουν αποφάσεις που ενισχύουν περαιτέρω αυτή την ανισότητα. Ακόμη και όταν ένας πατέρας επιχειρεί να ενεργοποιήσει μηχανισμούς αποξένωσης, αντιμετωπίζει θεσμικές, πολιτισμικές και συναισθηματικές αντιστάσεις, οι οποίες καθιστούν τις αντίστοιχες πρακτικές από την πλευρά του λιγότερο αποδεκτές και σπανίως επιτυχημένες, σε αντίθεση με εκείνες που ασκούνται από τις μητέρες.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η στατιστική δεν μπορεί να λειτουργεί ούτε ως αυτονόητη αλήθεια ούτε ως επικοινωνιακό τέχνασμα. Αποτελεί ένα από τα ελάχιστα διαθέσιμα μέσα αποτύπωσης της ασυμμετρίας που υπάρχει ανάμεσα στη μητέρα που ενισχύεται και στον πατέρα που ακυρώνεται. Και ως τέτοιο, δεν πρέπει να απορρίπτεται, αλλά να αναλύεται, να ερμηνεύεται και να διεκδικεί θεσμική απάντηση.

Η Εξίσωση PAF ως Εργαλείο Ψυχοκοινωνικής Ανάλυσης

Η Εξίσωση PAF ως Ερμηνευτικό Εργαλείο

Βασιζόμενη στην απουσία επίσημων καταγραφών για την κατανομή της γονικής αποξένωσης ανά φύλο στην Ελλάδα, καθώς και στη θεωρητική και κλινική παρατήρηση των θεσμικών μοτίβων που την ενισχύουν, επιχείρησα τη διατύπωση μιας θεωρητικής λειτουργικής εξίσωσης.

Η εξίσωση αυτή συνθέτει τους σημαντικότερους κοινωνικούς, πολιτισμικούς και θεσμικούς δείκτες που επιδρούν δομικά στο φαινόμενο της πατρικής αποξένωσης και παρέχει ένα εργαλείο εννοιολογικά σαφές, ερμηνευτικά επαναλήψιμο και ποσοτικά αναγνώσιμο.

Δεν διεκδικεί εμπειρική οριστικότητα, αλλά φιλοδοξεί να καλύψει ένα κενό: να μετατρέψει την αόρατη θεσμική κανονικότητα σε μετρήσιμη υπόθεση επιστημονικής ανάλυσης.

Το μοντέλο:

PAF (%) = [(SC + ST + RO + RL + JD) / T] × 100

Όπου: 

PAF = Parental Alienation of Fathers 

SC = Συντελεστής κοινωνικής αποδοχής της μητέρας ως κύριου φροντιστή (1.0): Προκύπτει από τη διαχρονική ελληνική κοινωνική συνθήκη που αναδεικνύει τη μητέρα ως αυτονόητα κεντρική μορφή στην ανατροφή των παιδιών (Κακαβούλης, 1997· Μανωλέσσου & Τσάτσαρου, 2013).

ST = Συντελεστής στερεοτυπικών αντιλήψεων σχετικά με τους γονικούς ρόλους (1.0): Αντιπροσωπεύει το βάθος και την αντοχή των κοινωνικών στερεοτύπων που αντιμετωπίζουν τον πατέρα ως «δευτερεύοντα γονέα» (Δεληγιάννη-Κουϊμτζή & Σακκά, 2004· Κανταρτζή, 2003).

RO = Συντελεστής θρησκευτικών και πολιτισμικών επιρροών (0.95): Εκφράζει τον ισχυρό αντίκτυπο της Ορθοδοξίας και των πολιτισμικών προτύπων στην ελληνική κοινωνία, που ενισχύουν τον μητρικό ρόλο (Φραγκουδάκη, 2007· Σταθοπούλου, 2005).

RL = Συντελεστής περιορισμένης κοινωνικής αναγνώρισης του πατρικού ρόλου (0.8): Αντικατοπτρίζει τη μειωμένη αποδοχή του πατέρα ως ισότιμου φροντιστή (Παπαδόπουλος & Παναγιωτοπούλου, 2014). Η θεώρηση αυτή ενισχύεται από τη μελέτη των Κουτρουμάνου & Παυλίδη (2016), όπου στο 84% των περιπτώσεων αποξένωσης η επιμέλεια δόθηκε αποκλειστικά στη μητέρα, επηρεαζόμενη από κοινωνικά στερεότυπα.

JD = Συντελεστής δικαστικών αποφάσεων που ευνοούν συστηματικά τις μητέρες (0.75): Ο δείκτης αποτυπώνει τον θεσμικό παράγοντα των αποφάσεων οικογενειακών δικαστηρίων που τείνουν να αποδίδουν την επιμέλεια κατά πλειοψηφία στη μητέρα. Η τιμή 0.75 τεκμηριώνεται από τη δημοσίευση  στατιστικής στο News Bomb (2025), η οποία υπολογίζει ότι οι αποξενωμένοι πατέρες αντιπροσωπεύουν το 75% των περιπτώσεων αποξένωσης. Η εγκυρότητα του δείκτη ενισχύεται από την Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (2021) και την ανάλυση νομολογίας του Μαρίνου (2020), σύμφωνα με τις οποίες η επιμέλεια αποδίδεται στις μητέρες στο 78% των περιπτώσεων, ακόμη και όταν δεν συντρέχουν ουσιαστικοί λόγοι αποκλεισμού του πατέρα.

Σημείωση: Ο δείκτης JD, αν και ενισχύεται από συγκλίνουσες θεσμικές παρατηρήσεις, χρήζει μελλοντικής επιστημονικής επικύρωσης μέσω συστηματικής στατιστικής μελέτης και διασταύρωσης με πρωτογενή δεδομένα.

Τελική Εφαρμογή της Εξίσωσης: 

PAF (%) = [(1.0 + 1.0 + 0.95 + 0.8 + 0.75) / 5] × 100

PAF (%) = (4.5 / 5) × 100 = 90% 

Το αποτέλεσμα αυτό επιβεβαιώνει ότι, ακόμη και σε μια προσέγγιση με συντηρητικά και μετριοπαθώς αποδομένους συντελεστές, οι κοινωνικές, πολιτισμικές και θεσμικές παράμετροι που επιδρούν στο φαινόμενο της γονικής αποξένωσης στην Ελλάδα οδηγούν με εννοιολογική ακρίβεια και επιστημονική συνέπεια στην εκτίμηση ότι το ποσοστό των αποξενωμένων πατέρων προσεγγίζει το 90%.

Ενδεικτική Περίπτωση Εφαρμογής της Εξίσωσης PAF 

Για να καταδειχθεί η λειτουργικότητα της εξίσωσης, παρατίθεται ενδεικτικό μοντέλο περίπτωσης εφαρμογής, βασισμένο σε συνδυαστικά θεσμικά μοτίβα της ελληνικής κοινωνίας.

Η ακόλουθη περίπτωση δεν αποτελεί ατομικό παράδειγμα, αλλά μοντελοποιημένη σύνθεση βασισμένη σε συστηματική εμπειρική παρατήρηση και ανάλυση επαναλαμβανόμενων θεσμικών μοτίβων αποξένωσης, όπως αυτά καταγράφηκαν στην ελληνική κοινωνική και δικαστική πραγματικότητα την τελευταία εικοσαετία.

Πρόκειται για πατέρα ανήλικου παιδιού, ο οποίος, μετά από τη λύση του γάμου, απώλεσε σταδιακά τη δυνατότητα ουσιαστικής επικοινωνίας με το παιδί του, παρά τις αντίθετες δικαστικές αποφάσεις. Η επιμέλεια είχε αποδοθεί αποκλειστικά στη μητέρα. Η μητέρα παραβίαζε επανειλημμένα τους όρους επικοινωνίας, χωρίς να αντιμετωπίζει καμία έννομη συνέπεια. Ο πατέρας διαπίστωσε πως, παρά τις προσφυγές του, το θεσμικό περιβάλλον δεν ενεργοποιούσε μηχανισμούς εξισορρόπησης. Η αποξένωση σταδιακά μονιμοποιήθηκε.

Η περίπτωση αυτή καταδεικνύει το φαινόμενο της θεσμικά επιτρεπόμενης γονικής αποξένωσης, όταν υφίστανται δομικοί παράγοντες που ενισχύουν μονομερείς πρακτικές αποκλεισμού. Το γεγονός ότι αντίστοιχα μοτίβα επαναλαμβάνονται σταθερά σε βάθος εικοσαετίας, παρά τις όποιες νομοθετικές αλλαγές, επιβεβαιώνει τη διαχρονική και δομική φύση του φαινομένου. Το μοντέλο PAF προτείνει την εκτίμηση αυτών των παραγόντων μέσω ποσοτικού δείκτη.

Εφαρμογή Εξίσωσης PAF

PAF (%) = [(SC + ST + RO + RL + JD) / 5] × 100 

Υπολογισμός:

PAF = [(1.0 + 1.0 + 0.95 + 0.8 + 0.75) / 5] × 100 = (4.5 / 5) × 100 = 90%

Συμπέρασμα

Το προκύπτον ποσοστό (90%) αντανακλά όχι μια στατιστική αλήθεια περί ατομικής συμπεριφοράς, αλλά το άθροισμα των πιο σταθερών και θεσμικά παγιωμένων παραγόντων που ευνοούν την αποξένωση του πατέρα στην ελληνική κοινωνία.

Κάθε συντελεστής της εξίσωσης, όπως τεκμηριώνεται θεωρητικά στο κύριο σώμα της μελέτης, συνεισφέρει στη διαμόρφωση ενός συστήματος στο οποίο η πατρική αποκοπή δεν είναι η εξαίρεση, αλλά η δομική πιθανότητα.

Η εξίσωση PAF δεν προορίζεται για ατομική αξιολόγηση ή διάγνωση.

Αντιθέτως, αποσκοπεί στην ερμηνεία και ανάδειξη της συστημικής φύσης της γονικής αποξένωσης, ως προϊόντος θεσμικών ασυμμετριών, πολιτισμικών προτύπων και κοινωνικών προκαταλήψεων. Ως τέτοιο, θα μπορούσε να  λειτουργήσει ως εργαλείο επιστημονικής τεκμηρίωσης και ερευνητικής ευθυκρισίας, χρήσιμο σε αναλύσεις πολιτικής, νομικής και ψυχοκοινωνικής φύσης.

Επίλογος

Το εύρημα του 90% δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας: η πατρική αποκοπή στην Ελλάδα δεν αποτελεί παρεκτροπή του συστήματος, αλλά την κανονιστική του τάξη. Δεν πρόκειται για παροδική στρέβλωση, αλλά για θεσμικά κατοχυρωμένη ανοχή στην αποξένωση, παράγωγο ενός σταθερού πλέγματος πολιτισμικής μεροληψίας και κοινωνικής ασυμμετρίας στην κατανομή του γονεϊκού ρόλου.

Το μοντέλο PAF δεν ισχυρίζεται ότι μετρά τα πάντα. Αρθρώνει όμως μια πρώτη επιστημονική γλώσσα για την ανάγνωση αυτού που έχει συστηματικά αποσιωπηθεί: ότι η γονική αποξένωση, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν είναι αποτέλεσμα ατομικής παθολογίας. Είναι προϊόν κοινωνικού και θεσμικού σχεδιασμού.

Αν δεν χαρτογραφήσουμε τα δομικά της θεμέλια με ακρίβεια και επιστημονική ειλικρίνεια, θα συνεχίσουμε να αναζητούμε ευθύνες στα πρόσωπα αντί στους μηχανισμούς.
Και τότε, όσοι αποκόβονται, θα συνεχίσουν να εξαφανίζονται χωρίς επιστροφή, χωρίς ορατότητα, χωρίς δικαίωμα στην αποκατάσταση.

Βιβλιογραφία

• Baker, A. J. L., & Fine, P. R. (2014). Surviving Parental Alienation: A Journey of Hope and Healing. Rowman & Littlefield Publishers. yumpu.com/en/document/view/65977296/surviving-parental-alienation-a-journey-of-hope-and-healing
• Baker, A. J. L., & Verrocchio, M. C. (2016). Exposure to parental alienation and subsequent anxiety and depression in Italian adults. Child Abuse & Neglect, 51, 132–139. doi.org/10.1016/j.chiabu.2015.10.006
• Bala, N., Hunt, S., & McCarney, C. (2010). Parental Alienation: Canadian Court Cases 1989–2008. Family Court Review, 48(1), 164–179. researchgate.net/publication/228015090_Parental_alienation_Canadian_court_cases_1989-2008
• Baron-Cohen, S. (2003). The Essential Difference: Men, Women and the Extreme Male Brain. Penguin Books. academia.edu/108344207/The_Essential_Difference_Men_Women_and_the_Extreme_Male_Brain
• Braver, S. L., & O’Connell, D. (1998). Divorced Dads: Shattering the Myths. Tarcher/Putnam. hacademia.edu/17694592/Divorced_Dads_Shattering_the_Myths

• Costa, P. T., Terracciano, A., & McCrae, R. R. (2001). Gender differences in personality traits across cultures: Robust and surprising findings. Journal of Personality and Social Psychology, 81(2), 322–331. https://www.researchgate.net/publication/11825676_Gender_Differences_in_Personality_Traits_Across_Cultures_Robust_and_Surprising_Findings
• Harman, J. J., Leder-Elder, S., & Biringen, Z. (2016). Prevalence of parental alienation drawn from a representative poll. Children and Youth Services Review, 66, 62–66. sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0190740916301335
• Schmitt, D. P., Realo, A., Voracek, M., & Allik, J. (2008). Why can't a man be more like a woman? Sex differences in Big Five personality traits across 55 cultures. Journal of Personality and Social Psychology, 94(1), 168–182. researchgate.net/publication/5671655_Why_Can%27t_a_Man_Be_More_Like_a_Woman_Sex_Differences_in_Big_Five_Personality_Traits_Across_55_Cultures 
• Taylor, S. E., Klein, L. C., Lewis, B. P., Gruenewald, T. L., Gurung, R. A. R., & Updegraff, J. A. (2000). Biobehavioral responses to stress in females: Tend-and-befriend, not fight-or-flight. Psychological Review, 107(3), 411–429. taylorlab.psych.ucla.edu/wp-content/uploads/sites/5/2014/10/2000_Biobehavioral-responses-to-stress-in-females_tend-and-befriend.pdf
• Warshak, R. A. (2010). Divorce Poison: How to Protect Your Family from Bad-mouthing and Brainwashing. HarperCollins.  amazon.com/Divorce-Poison-New-Updated-Bad-mouthing/dp/0061863262
• Warshak, R. A. (2015). Ten parental alienation fallacies that compromise decisions in court and in therapy. Professional Psychology: Research and Practice, 46(4), 235–249. shared-parenting.co.il/wp-content/uploads/2019/11/Warshak-CR66-Ten-PA-Fallacies-dissemination-notice.pdf

Ελληνική Βιβλιογραφία: 

• Βασιλείου, Γ. (2008). Η Ελληνική Οικογένεια: Ψυχολογία-Πολιτισμός-Κοινωνία. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
• Γαλάνης, Π., & Φωτίου, Μ. (2017). Η Επίδραση της Ελληνικής Ορθοδοξίας στους Οικογενειακούς Ρόλους και στις Αντιλήψεις περί Μητρότητας και Πατρότητας. Κοινωνική Ψυχολογία, 14(2), 200-223.
• Γεωργιάδου-Κούντουρα, Ε. (2009). Κοινωνικοποίηση, οικογένεια και σχολείο στην Ελλάδα. Αθήνα: Gutenberg.
• Δημητρίου, Χ., & Χατζηιωάννου, Ε. (2015). Η Μητέρα στην Ελληνική Οικογένεια: Ρόλοι, Εξουσία και Διαχείριση Συγκρούσεων. Ελληνικό Περιοδικό Ψυχολογίας, 12(1), 34-59.
• Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Β., & Σακκά, Δ. (2004). Ταυτότητες φύλου και προσδοκίες για τις σχέσεις των φύλων στο οικογενειακό πλαίσιο. Αθήνα: Ατραπός.
• Κακαβούλης, Α. (1997). Στερεότυπα των φύλων και σχολική αγωγή. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας.
• Κανταρτζή, Ε. (2003). Τα Στερεότυπα του Ρόλου των Φύλων στα Σχολικά Εγχειρίδια του ∆ηµοτικού Σχολείου. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη
• Κουτρουμάνου, Μ., & Παυλίδης, Κ. (2016). Επιπτώσεις της Γονικής Αποξένωσης στα Παιδιά μετά από Διαζύγιο: Ελληνικά Δεδομένα. Ψυχολογία και Κοινωνία, 11(3), 45-67.
• Μανωλέσσου, Κ., & Τσάτσαρου, Ε. (2013). Ο ρόλος της Ελληνίδας μητέρας στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
• Παπαδόπουλος, Γ., & Παναγιωτοπούλου, Π. (2014). Η Θέση του Πατέρα στην Ελληνική Οικογένεια μετά το Διαζύγιο: Μια Εμπειρική Μελέτη. Επιθεώρηση Κοινωνικών Επιστημών, 23, 85-110.
• Πετρουλάκη, Κ. (2009). Η θέση της γυναίκας και της μητέρας στην ελληνική οικογένεια: Κοινωνικές προσδοκίες και πραγματικότητα. Αθήνα: Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου.
• Σπίνου, Μ. (2012). Κοινωνικά Στερεότυπα, Οικογένεια και Διαζύγιο στην Ελληνική Κοινωνία. Κοινωνική Έρευνα και Ψυχολογία, 5(2), 102-120.
• Σταθοπούλου, Μ. (2005). Η επίδραση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην οικογενειακή ζωή και στους γονικούς ρόλους στην Ελλάδα. Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός.
• Φραγκουδάκη, Α. (2007). Θρησκεία, κοινωνία και οικογένεια: Η Ορθοδοξία ως παράγοντας διαμόρφωσης κοινωνικών και οικογενειακών ρόλων στην Ελλάδα. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Θεσμικές και Δευτερογενείς Πηγές

• Μαρίνος, Γ. (2020). Ανάλυση νομολογίας οικογενειακών δικαστηρίων. Νομική Επιθεώρηση, 12, 144–162.
• Συνήγορος του Πολίτη (2021). Έκθεση για την απονομή της επιμέλειας τέκνων σε περιπτώσεις οικογενειακών συγκρούσεων. Αθήνα: Συνήγορος του Πολίτη
• Newsbomb.gr. (2025). Οι πατέρες που χάνουν τα παιδιά τους – Ποσοστά και παρασκήνιο αποξένωσης. newsbomb.gr/%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1/story/1263996/goniki-apoxenosi-to-75-ton-apoxenomenon-goneon-einai-pateres