Αντιμετωπίζοντας το πένθος

Ακρόαση άρθρου......

Ξέρω γιατί προσπαθούμε τους νεκρούς να τους κρατήσουμε ζωντανούς: προσπαθούμε να τους κρατήσουμε ζωντανούς, για να τους κρατήσουμε κοντά μας.

Ξέρω επίσης ότι αν είναι να συνεχίσουμε κι εμείς η ζωή μας, έρχεται μια στιγμή κατά την οποία πρέπει να αποκοπούμε απ΄τους νεκρούς, να τους αφήσουμε να φύγουν, να τους κρατήσουμε νεκρούς. Να τους αφήσουμε να γίνουν η φωτογραφία στο τραπέζι. Να τους αφήσουμε να γίνουν το όνομα στους λογαριασμούς διαχείρισης. Να τους αφήσουμε να φύγουν στο νερό - Didion, 2005

Οι απώλειες είναι η σκιά όλων των υπαρχόντων μας –υλικών και άυλων» - Carlos Sluzki, Οικογενειακός θεραπευτής

Ετυμολογία της λέξης "απώλεια"

Ετυμολογικά η λέξη απώλεια πηγάζει από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ὄλλυμι ή ὀλύω, το οποίο απαντάται συνηθέστερα ως σύνθετο ἀπόλλυμι ή ἀπολλύω. Στην παθητική φωνή είναι ἀπόλλυμαι και σημαίνει χάνομαι και πεθαίνω (Στεργιάννη, 2020).

Στην καθημερινή ζωή, η λέξη απώλεια μπορεί να εμφανιστεί με περισσότερα του ενός νοήματα τα οποία σχετίζονται με τη στέρηση για κάτι που είχαμε, με την αποτυχία να κρατήσουμε ή να αποκτήσουμε κάτι πολύτιμο για εμάς, με την αισθητή έκπτωση κάποιας ιδιότητας ή διαδικασίας και με την καταστροφή ή τον αφανισμό, αλλά ακόμη και με την πιο προσωπική αποστέρηση ατόμων από την παρελθοντική ή/και παροντική ζωή μας (Neimeyer, 2006).

Η έννοια της απώλειας στην ψυχολογία

Στην ψυχολογία, η απώλεια αφορά τόσο την φανταστική όσο και στην πραγματική απώλεια ενός ατόμου ή αντικειμένου προσκόλλησης. Ο ψυχαναλυτής John Bowlby ανέπτυξε την έννοια της προσκόλλησης, δηλαδή την ανθρώπινη τάση να δημιουργούμε ισχυρούς δεσμούς με συγκεκριμένα πρόσωπα [ή αντικείμενα], η απώλεια των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλα οργανικά και ψυχολογικά προβλήματα (Χουντουμάδη& Πατεράκη, 2008; Μελίσοβα, 2017; Στεργιάννη, 2020).

Η απώλεια έχει μια ευρεία έννοια ενώ το πένθος είναι οι συγκινησιακές, γνωστικές, λειτουργικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις του ατόμου στην απώλεια αγαπημένου προσώπου ή ενός αφηρημένου υποκατάστατου όπως για παράδειγμα η ελευθερία (Freud, 1917).

Ανεξάρτητα από τα διάφορα θεωρητικά στάδια πένθους που αναφέρονται στη βιβλιογραφία, αυτό που είναι ζωτικής σημασίας είναι να μπορέσουν οι πενθούντες να μάθουν να ζουν με διαφορετικούς τρόπους προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση μέσα από την αποδοχή (Kubler-Ross, 1969), την αναδιοργάνωση (Parkes, 1972) ή την ανανέωση (Sanders, 1989).

Οι στόχοι της διεργασίας του πένθους

Σύμφωνα με τον Worden (2009), οι στόχοι της διεργασίας πένθους είναι οι εξής:  

Αποδοχή της πραγματικότητας του θανάτου: Αναγνώριση ότι το αγαπημένο πρόσωπο έχει πεθάνει και δεν θα επιστρέψει. Ακόμη και όταν ο θάνατος είναι αναμενόμενος, το άτομο μπορεί να δυσκολευτεί να το πιστέψει. Ίσως προκύψει επιλεκτική αμνησία ή στροφή στη θρησκεία (Schwartberg & Halgin, 1991).

Επεξεργασία του πόνου της απώλειας: Το άτομο πρέπει να βιώσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του —άγχος, ενοχή, μοναξιά, φόβο, θλίψη—ώστε να μπορέσει να προχωρήσει (Parkes, 1972).

Προσαρμογή σε μια νέα ζωή χωρίς το αγαπημένο πρόσωπο: Αυτό αφορά τόσο εξωτερικές αλλαγές (οικιακό περιβάλλον, γονεϊκοί ρόλοι, οικονομική διαχείριση) όσο και εσωτερικές (αυτοπροσδιορισμός, πνευματικά ζητήματα – Stroebe, Schut & Finkernauer, 2001).

Επανατοποθέτηση του δεσμού και συνέχιση της ζωής: Ο Volkan (1985) επισημαίνει ότι ο θρήνος τελειώνει όταν αυτός που πενθεί δεν χρειάζεται να επανενεργοποιήσει την εκπροσώπηση του νεκρού σε υπερβολικό βαθμό στη ροή της καθημερινότητας. Άρα, πρέπει να βρεθεί μια σύνδεση μεταξύ του/ της εκλιπόντα/εκπλιπούσας ως μέσο έναρξης μιας νέας ζωής.

Ο Worden (2009) επισημαίνει ότι πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τη διάρκεια και την ένταση του πένθους, όπως:

• Ο ρόλος του εκλιπόντος στη ζωή του πενθούντα (συντροφος/συζυγος, γονιός, αδελφός/η, παιδί, παππούδες)
• Η φύση της σχέσης τους (ασφάλεια, συγκρούσεις, εξάρτηση)
• Ο τρόπος θανάτου  (φυσικός θάνατος, ατύχημα, δολοφονία)
• Προηγούμενες εμπειρίες πένθους και το προσωπικό ιστορικό
• Η προσωπικότητα του ατόμου και το υποστηρικτικό δίκτυο
• Παράλληλοι στρεσογόνοι παράγοντες (οικονομικά προβλήματα, εργασία).

Στις Σκιές του Έρωτα, για τους αιρετικούς της αγάπης , του Πέτρου Θεοδώρου, από τις Εκδόσεις PSYCHOLOGY.GR:  Μια υπαρξιακή προσέγγιση για τον Ερωτα, την αγάπη, τον σεξουαλικό πόθο.

Να θυμόμαστε πάντα πως η κάθε ιστορία είναι διαφορετική, ο κάθε πόνος είναι διαφορετικός και κυριότερα, ο καθένας βιώνει την απώλεια με το δικό του μοναδικό τρόπο.

Η διαδικασία του πένθους είναι μια φυσιολογική διαδικασία και το ζήτημα είναι οι άνθρωποι να βοηθηθούν είτε από το πλαίσιό τους είτε από ειδικούς ψυχικής υγείας (ιδανικά κι απ΄τα δύο), ώστε να συνεχίσουν να ζουν λειτουργικά με το πένθος τους κι όχι όπως λένε πολλοί ξεπερνώντας το.

Βιβλιογραφία

Didion, J. (2005). The year of Magical Thinking. Εκδόσεις Κέδρος.
Freud, S. (1917). Μεταψυγχολογικά κείμενα του 1915. Πένθος και Μελαγχολία. Εκδόσεις Επίκουρος (2005).
Kubler-Ross, E. (1969). On Death and Dying. New York: Springer Publishing.
Μελίσοβα, Σ. (2017). Η απώλεια στην παιδική ηλικία και η αντιμετώπισή της. Αθήνα: Παπαζήσης.
Neimeyer, R.A. (2006). Να αγαπάς και να χάνεις. Αντιμετωπίζοντας την απώλεια. Αθήνα: Κριτική.
Parkes, C. M. (1972). Bereavement: Studies of Grief in Adult Life. London and New York. Penguin ed.
Sanders, C. (1989). Grief: The mourning after. New York: Wiley.
Schwartberg, S. &Halgin, R. (1991). Treating grieving clients: The importance of cognitive change. Professional Psychology, 22, 240-246.
Stroebe, M. S., Schut, H., & Finkenauer, C. (2001). The traumatixation of grief: A conceptual framework for understanding the trauma-bereavement interface. Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 38, 185-201.
Στεργιάννη, Α. (2020). Η Δραματική Τέχνη ως μέσο διαχείρισης των μορφών απώλειας στην παιδική ηλικία: Μία έρευνα δράσης στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Ναυπλίου. Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Χουντουμάδη, Α., & Πατεράκη, Λ. (2008). Λεξικό ψυχολογίας. Αθήνα: Τόπος.
Volkan, V. (1985). Complicated mourning. Annual of Psychoanalysis, 12, 323-348.
Worden, W. J. (2009). Grief counseling and grief therapy: A handbook for the mental health practitioner. New York: Springer Publishing Company.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

BA, MA, MSc, Εκπαιδευτικός, Σύμβουλος-Ψυχοεκπαιδεύτρια, Βιβλιοκριτικός

-

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού