Τα ανεξίτηλα ψυχικά τραύματα ενός πολέμου

Ποιες είναι οι συνέπειες που προκαλεί ο πόλεμος στον ψυχικό και συναισθηματικό μας κόσμο; Πώς επιδρά στην ψυχολογία μιας παιδικής ψυχής;

Ένα βομβαρδισμένο τοπίο χωρίς σταματημό... Παντού εκρήξεις... και ελικόπτερα το ένα πίσω από το άλλο ρίχνοντας τίτλους τέλους στο πέρασμά τους! Κραυγές, κλάματα, φωνές! Παιδιά να τρέχουν να σωθούν με κατεύθυνση το άγνωστο, παιδιά με όπλα στα χέρια να μάχονται, αντί να βρίσκονται σε αλάνες να παίζουν και να γελούν...

Μανάδες να προσπαθούν να ξεφύγουν με τα μωρά στην αγκαλιά τους, γονείς να κλαίνε πάνω στα άψυχα σώματα των παιδιών τους, πουλιά να εγκλωβίζονται στον αποπνικτικό καπνό και τις φωτιές που διέπουν η μία την άλλη μέσα από τις πολλαπλές εκρήξεις…

Άνθρωποι να προσπαθούν να βρουν τους ανθρώπους τους κάτω από τα ερείπια, ένας πατέρας να κρατάει στην αγκαλιά του, με όση δύναμη του έχει απομείνει, το πεθαμένο του παιδί...

Παγωμένα και φοβισμένα μάτια ανθρώπων που δεν ξέρουν τι να κάνουν για να προστατευτούν. Και άλλα τόσα που δεν μπορούν να εκφραστούν με λέξεις…

Ένα βομβαρδισμένο τοπίο, ένα τοπίο που το μόνο που αφήνει στο πέρασμά του είναι στάχτες, συντρίμμια, παγωμένα βλέμματα, φόβο και μία ζωή που πολλοί δεν πρόλαβαν να ζήσουν…

Ένα ανθρώπινο δικαίωμα για ζωή που κάποιος/οι άλλος/οι αποφάσισαν για εκείνους τους ανθρώπους!

Εικόνες που έχουν παγώσει το χρόνο, εικόνες που προκαλούν τεράστια λύπη, θλίψη, πόνο, οργή, τεράστια γιατί... γιατί...
Εικόνες που θα μείνουν για πάντα χαραγμένες μέσα μας. Είναι λίγα από αυτά που μπορεί να δει κανείς κατά τη διάρκεια ενός πολέμου!

Ποιες είναι οι ψυχολογικές βλάβες που μπορεί να αφήσει ένας πόλεμος στο πέρασμά του;

Οι ψυχολογικές βλάβες που μπορεί να αφήσει μία τέτοια κατάσταση, όπως αυτή του πολέμου, στους ανθρώπους που τη βιώνουν και είναι μάρτυρες αυτής της φρίκης, ποικίλουν.
Αρχικά, η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες.

Είναι πολύ δύσκολο και προκαλεί σοκ, όταν εκεί που ενώ ζεις μία κανονική ζωή και ξυπνάς το πρωί να πας στη δουλειά σου, έρχεσαι αντιμέτωπος με εκρήξεις, θανάτους, κραυγές και βόμβες να πέφτουν δίπλα σου…

Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες μπορεί να αναπτυχθεί έπειτα από ένα τραυματικό ή στρεσογόνο συμβάν ή έπειτα από μια παρατεταμένη επαναλαμβανόμενη τραυματική εμπειρία όπως, η κακοποίηση, ένας πόλεμος, μια φυσική καταστροφή ή κάποιο ατύχημα.

Όταν συμβεί ένα στρεσογόνο γεγονός, ο οργανισμός πυροδοτεί μια σειρά χημικών αλλαγών ως μηχανισμό επιβίωσης. Σε κάποιους μπορεί αυτό να οδηγήσει σε υπερβολική έκκριση αδρεναλίνης και άλλων ορμονών με αποτέλεσμα αλλαγές σε κάποια δίκτυα του εγκεφάλου.

Επιπλέον, το ψυχικό τραύμα που αφήνει στον ψυχικό κόσμο του ατόμου είναι πολύ βαρύ... και για κάποιους ανθρώπους, ασήκωτο!

Το ψυχικό τραύμα δεν αναγνωρίζεται μόνο σε στρατιώτες-βετεράνους που γυρνάνε από έναν πόλεμο.
Το ψυχικό-συναισθηματικό τραύμα μπορεί να είναι αποτέλεσμα διαφόρων γεγονότων, μικρότερων ή μεγαλύτερων, όπως ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, μια απειλητική για τη ζωή εμπειρία ή νόσος ή κάποια αναπηρία και άλλες επώδυνες καταστάσεις.

Πώς επιδρά στην ψυχολογία μιας παιδικής ψυχής ένας πόλεμος;

Ένας πόλεμος μας επηρεάζει όλους, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για τα παιδιά. Αυτό, γιατί μια τέτοια κατάσταση τους δημιουργεί τεράστια ανασφάλεια λόγω του αποχωρισμού από το οικείο τους περιβάλλον, τη διακοπή τους από το σχολείο και της ρουτίνας τους και φυσικά λόγω των αιματηρών εχθροπραξιών που συμβαίνουν γύρω τους.

Το πρόσθετο στρες, το οποίο τα επιβαρύνει όταν χρειαστεί να αποχωριστούν την οικογένειά τους ή χάσουν ένα μέλος της, είναι τεράστιο, ενώ υπάρχει και πάλι η αυξημένη πιθανότητα εκμετάλλευσης και βίας κάθε μορφής, αλλά και παιδικής εργασίας. Λέγεται, ωστόσο, ότι ένα από τα πιο σημαντικά τραύματα πολέμου, ειδικά για τα παιδιά, είναι ο αποχωρισμός από τους γονείς, το οποίο συχνά είναι πιο επιβαρυντικό ακόμη και από τις επιθέσεις.

Συνεπώς, τα ασυνόδευτα παιδιά είναι από τα πιο ευάλωτα, τα οποία βιώνουν όλη αυτήν την κατάσταση της καταστροφής του σπιτιού τους, την απομάκρυνση από την κοινότητά τους, ως μια τεράστια ανασφάλεια που φθείρει την εμπιστοσύνη τους προς τους ενήλικες.

Σε αυτά τα παιδιά του πολέμου παρατηρούνται πολύ συχνά καταστάσεις όπως:

• Έντονη συναισθηματική εξάρτηση
• Αλαλία
• Δυσκολία σύνδεσης
• Άγχος
• Προβλήματα συμπεριφοράς
• Διαταραχές ύπνου
• Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD)
• Νυχτερινή ενούρηση

Οι βίαιες επιπτώσεις του πολέμου στα παιδιά

Θάνατος:
Εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά πεθαίνουν από την άμεση βία του πολέμου κάθε χρόνο

Βλάβη/Τραυματισμός:
Τα παιδιά υφίστανται μια σειρά από τραυματισμούς κατά τη διάρκεια ενός πολέμου

Αναπηρία:
Εκατομμύρια παιδιά αποκτούν διαφόρων ειδών αναπηρίες λόγω του πολέμου

Ασθένειες:
Οι συνθήκες για τη διατήρηση της υγείας των παιδιών επιδεινώνονται στον πόλεμο όπως, διατροφή, ασφάλεια νερού, αποχέτευση, στέγαση, πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.

Βιασμός:
Οι περιπτώσεις βιασμού συμβαίνουν, δυστυχώς, αρκετά συχνά σε περιόδους πολέμου, αφήνοντας μόνιμες σωματικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Ψυχολογική εξουθένωση:
Τα παιδιά εκτίθενται σε καταστάσεις τρόμου και φρίκης κατά τη διάρκεια του πολέμου ·εμπειρίες που μπορεί να αφήσουν μόνιμες «βλάβες» οδηγώντας σε μετατραυματικό στρες (PTSD).

Ηθικές και πνευματικές επιπτώσεις:
Η αδιαφορία από τον περιβάλλοντα κόσμο ή η κακία με την οποία θα έρθουν σε επαφή τα παιδιά, μπορεί να τα κάνει να χάσουν το νόημα στη ζωή. Ίσως χρειαστεί να αλλάξουν την ηθική τους δομή, να πουν ψέματα, να κλέψουν και να οδηγηθούν σε ανήθικες πράξεις, ώστε τελικά να επιβιώσουν.

Kοινωνικές και πολιτισμικές επιπτώσεις:
Τα παιδιά μπορεί να χάσουν τις επαφές τους με την κοινότητά τους και τον πολιτισμό τους κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Αυτό συμβαίνει γιατί συνήθως αναγκάζονται να «ξεριζωθούν» για να γλιτώσουν από τα πυρά του πολέμου, προσπαθώντας να χτίσουν τη ζωή τους πέρα από τα σύνορα που ως τότε γνώριζαν, μακριά από τις ρίζες τους, σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο κοινωνικά και πολιτιστικά.

Όταν υπάρχει ένας πόλεμος, τι συναισθηματικές δυσκολίες μπορεί να προκύψουν σε όλους όσους απλώς βλέπουν μέσα από ένα γυαλί, μέσα από τις ειδήσεις, όλα αυτά τα γεγονότα που εξελίσσονται σε μία μάχη;

Η έννοια του πολέμου είναι αρκετά δύσκολη ως προς την κατανόηση, ανεξαρτήτως ηλικίας, καθώς φέρνει τον άνθρωπο σε επαφή με τα πιο δυσάρεστα και δυσβάσταχτα συναισθήματα. Πολλές φορές, αυτά τα συναισθήματα επηρεάζουν την ικανότητά μας να είμαστε ψύχραιμοι, ήρεμοι και ταυτόχρονα αποτελεσματικοί ως προς τη διαχείριση των πολλών ερεθισμάτων.

Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι, ένας πόλεμος, ακόμη και αν συμβαίνει εκτός της δικής μας χώρας, επηρεάζει την πραγματικότητά μας με διάφορους τρόπους. Κάποιες από τις συναισθηματικές δυσκολίες είναι:

• Ο φόβος της επιβίωσης
• Ο φόβος της απώλειας των αγαπημένων προσώπων
• Ο φόβος για τις πιθανές οικονομικές επιπτώσεις
• Ο θυμός και η απόγνωση
• Διάφορα υπαρξιακά ερωτήματα σχετικά με το νόημα της ζωής
• Μια γενική συναισθηματική ταύτιση με το λαό που δοκιμάζεται και έχει υποστεί την εισβολή στη χώρα του
• Αμφιβολίες για το πόσο είναι εφικτό να εξηγήσουν οι γονείς στα παιδιά τους, την κατάσταση που επικρατεί και τα όσα ακούγονται από τους τηλεοπτικούς σταθμούς

Ο κάθε άνθρωπος σαφώς και έχει τις δικές του ανησυχίες, τις οποίες και εκφράζει με διαφορετικό τρόπο. Μερικές φορές δεν υπάρχουν απαντήσεις σε κάποια ερωτήματα...

Οπότε και αυτό από μόνο του δημιουργεί αρκετό πόνο!

Τι θα έκανα εγώ εάν συνέβαινε σε εμένα, ή πως μπορώ να διαχειριστώ μια ενδεχόμενη τέτοιου είδους απειλή της ζωής μου ή κάποιου αγαπημένου μου;
Να θυμάσαι κάτι… Όταν προκύπτει μια δυσκολία πάντα προσπαθείς να κάνεις το καλύτερο που μπορείς τη δεδομένη στιγμή για να την αντιμετωπίσεις. Και αυτό, αν όχι πάντα, τις περισσότερες φορές είναι αρκετό, όχι μόνο για την επιβίωσή σου, αλλά και για την ψυχική σου ηρεμία.

Πωωω, τι θα πω τώρα στα παιδιά μου; Πώς θα τους πω ότι τώρα έχουμε πόλεμο;
Να θυμάσαι κάτι… Πριν απαντήσεις στο παιδί σου, θα πρέπει πρώτα να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου για όσα γνωρίζεις και τα όσα δεν γνωρίζεις. Η απελευθέρωση από την υποχρέωση να γνωρίζουμε τα πάντα, μπορεί να ανακουφίσει ένα παιδί που διαρκώς αναζητά απαντήσεις, δείχνοντάς του ότι η κατανόηση της πραγματικότητας είναι μια διαρκής προσπάθεια που με ασφάλεια και ψυχραιμία μπορούμε να κάνουμε μαζί.

Τι επιφυλάσσει η επόμενη μέρα ενός πολέμου;

Η επόμενη μέρα... Αυτή η επόμενη μέρα μετά από έναν πόλεμο, είναι μία βουβή μέρα, μία μέρα που ο χρόνος έχει σταματήσει και οι δείκτες του ρολογιού έχουν παγώσει.

Εκεί που ακούς μονάχα σειρήνες ασθενοφόρων και είναι η στιγμή που αρχίζει ο απολογισμός των συνεπειών... Και η στιγμή που ξεκινάει η αντίστροφη μέτρηση για τις ψυχοτραυματικές επιπτώσεις που αφήνει με τόσο μίσος ένας πόλεμος σε όσους συμμετείχαν στα πεδία των μαχών, στον πληθυσμό γενικότερα αλλά και σε όσους παρακολουθούσαν από μακριά, μέσα από ένα γυαλί, τα τραγικά αυτά γεγονότα.

Σε έναν πόλεμο το μεγαλύτερο ψυχολογικό κόστος το έχουν, κυρίως, οι άμαχοι. Ο άμαχος πληθυσμός είναι εκείνος που δεν έχει τρόπο ή μέσο να αμυνθεί και να προστατευτεί, γεγονός που τον κάνει να είναι εκτεθειμένος στην καταστροφική μανία του επιτιθέμενου με τις απώλειες ανθρώπινων ζωών και πολλαπλών τραυματιών... να είναι ανυπολόγιστες.

Ο πατέρας θρηνεί το γιο του, η γυναίκα τον άντρα της, η αδερφή θρηνεί τον αδερφό της… Ένα μεγάλο πένθος που θα κρατήσει για πολύ… και ίσως δεν καταφέρει ποτέ να ξεπεραστεί. Αυτό που θα πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι, οι συνέπειες των πολέμων είναι πολλαπλές και δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα σε νικητές και ηττημένους. Οι ψυχολογικές πληγές παραμένουν ανοιχτές για αρκετά χρόνια ακόμη και μετά τη λήξη του πολέμου και δυστυχώς δεν υπάρχει φάρμακο που να θεραπεύσει αυτές τις πληγές και αυτό το δυσβάσταχτο ψυχικό τραύμα που καλείται να κουβαλάει ο καθένας μέσα του.

Δεν υπάρχει φάρμακο που να κάνει «delete» όλες τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις εικόνες που προκάλεσε ένας πόλεμος. Το ψυχολογικό και κοινωνικό κόστος που καλείται να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι και η κοινωνία είναι μεγάλο!

Κλείνοντας, αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι, καθημερινά θα πρέπει, ο καθένας από εμάς να είναι ευγνώμων για όλα τα αγαθά της ελευθερίας και της ασφάλειας που έχει, για τους ανθρώπους που έχει δίπλα του, για την ίδια τη ζωή... Γιατί υπάρχουν άνθρωποι, εκεί έξω, που έχουν τα μισά ή και τίποτα από αυτά που μπορεί να έχεις Εσύ!