Γιατί φοβάμαι;

Γιατί φοβάμαι τόσο πολύ; Γιατί ενώ γνωρίζω και αναγνωρίζω ότι αυτό που φοβάμαι (είτε ζώο, είτε αντικείμενο είτε κατάσταση) δεν είναι επικίνδυνο για την ύπαρξή μου, η επαφή μαζί του μου δημιουργεί έντονο άγχος και ο μόνος τρόπος να ηρεμήσω είναι να το αποφύγω;

Φόβος Vs Φοβία

Ο φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που μας προετοιμάζει έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε έναν κίνδυνο ή μια απειλή. Και μην ξεχνάμε ότι αυτή η αντίδραση, μας βοήθησε εξελικτικά στην επιβίωσή μας ως ανθρώπινο είδος. Π.χ. ο φόβος για το σκοτάδι, προυπήρχε στους ανθρώπους των πρώτων χρόνων, αφού δεν μπορούσαν να δουν τί κινδύνους κρύβει η φύση.

Και αρκετοί από εμάς, έχουμε φοβίες, είτε σε έντομα, είτε σε ζώα είτε σε καταστάσεις, που όμως δεν μας δημιουργούν έντονα συμπτώματα, ούτε μας αποκόβουν από την καθημερινότητά μας. Για παράδειγμα, ένας πολύ κοινός φόβος είναι ο φόβος ταξιδιού με το αεροπλάνο.

Αν αυτός ο φόβος “αναγκάσει” το άτομο να σταματήσει να ταξιδεύει με αυτό το μέσο, τότε δεν μιλάμε για φόβο αλλά για φοβία. Δηλαδή, αν η συμπεριφορά αποφυγής, δεν επηρεάζει σημαντικά τη ζωή και την λειτουργικότητα του ατόμου, τότε δεν μιλάμε για διαταραχή. Αν όμως η φοβία αναγκάζει το άτομο να μην ολοκληρώνει τις καθημερινές του ασχολίες, τότε μιλάμε για φοβική διαταραχή.

Οι φοβίες ανήκουν στις αγχώδεις διαταραχές. Και αυτό γιατί όταν το άτομο αναγκαστεί να έρθει σε επαφή με το φοβικό αντικείμενο ή κατάσταση, καταλαμβάνεται από έντονα συμπτώματα όπως εφίδρωση, τάση για εμετό, ταχυκαρδία ή και διάρροια. Σε έντονες καταστάσεις μπορεί να οδηγηθεί και σε κρίση πανικού. Άρα, ο μόνος και ο πιο “εύκολος” τρόπος για να ηρεμήσει είναι να το αποφύγει. Βέβαια, η λύση της αποφυγής, ανακουφίζει μεν, προσωρινά δε.

Και όσο αυτό επαναλαμβάνεται τόσο μεγαλύτερο ψυχικό χώρο καταλαμβάνει η φοβία.

Γενικά, οι φοβικές διαταραχές χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

Αγοραφοβία

Όταν το άτομο βρίσκεται σε χώρους με πλήθος, όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη ή σε κατάσταση αδυναμίας, μπορεί να μην υπάρχει δυνατότητα βοήθειας.

Κοινωνική φοβία

Όταν το άτομο δεν μπορεί να μιλήσει μπροστά σε κοινό γιατί φοβάται μην ταπεινωθεί ή δυσκολεύτεται να παρευβρεθεί σε κοινωνικές καταστάσεις ή να μην μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις όταν βρίσκεται μπροστά σε κόσμο.

Απλές φοβίες

Μιλήσαμε και πιο πάνω για αυτές. Ζώα, ταξίδια, θέα αίματος υψοφοβία και άλλα. Και επισημαίνουμε πάλι, ότι μόνον όταν το άτομο αποκοπεί από τις καθημερινές του ασχολίες και το πρόγραμμά του ή τις κοινωνικές του σχέσεις, μπορούμε να μιλάμε για φοβία και όχι για φόβο.

Που οφείλονται οι φοβίες

Η γνωστική θεωρία, αποδίδει την φοβική νεύρωση, στην απόφαση του ατόμου να εστιάσει μόνο στις αρνητικές πτυχές ενός συμβάντος ή βιώματος και να πιστεύει ότι αυτό θα επαναλαμβάνεται συνέχεια. Ένα παράδειγμα, μετά από ένα τραυματικό γεγονός σε ένα ταξίδι, το άτομο θεωρεί ότι αυτό θα επαναλαμβάνεται συνέχεια, άρα το αποφεύγει.

Όποια και να είναι η αιτία της ανάπτυξης της φοβίας, σε γενικές γραμμές η πρόγνωση για τη θεραπεία της είναι καλή. Ένας σημαντικός παράγοντας σε αυτό είναι η συνειδητότητα του ατόμου, τις περισσότερες φορές, ότι ο φόβος που αντιμετωπίζει είναι παράλογος και ότι οι αντιδράσεις του είναι υπερβολικές.

Αυτό από μόνο του είναι μια σημαντική θεραπευτική αρχή, γιατί υπάρχει μια σταθερή βάση θεραπευτικής προσέγγισης, όπου το άτομο δεν αρνείται ότι έχει πρόβλημα και αναζητά τρόπους βοήθειας.

Πως μπορούμε να θεραπεύσουμε τις φοβίες

Με την συμπεριφοριστική θεραπεία, το άτομο μαθαίνει να ιεραρχεί μια σειρά φοβικών αντικειμένων ή καταστάσεων και με διάφορες τεχνικές, απευαισθητοποιείται από το φοβικό αντικείμενο και σιγά σιγά μαθαίνει να το αντιμετωπίζει.

Με την ψυχοδυναμική θεραπεία, στόχος είναι η αναζήτηση των αρχικών αιτιών ή συγκρούσεων που οδήγησαν στην ανάπτυξη της φοβίας και η απελευθέρωση από παρελθοντικά τραύματα.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντική η σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου.

Ο θεραπευτής χρειάζεται να έχει υπομονή και κατανόηση, ώστε να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον θεραπευόμενο ο οποίος νοιώθοντας ασφάλεια θα αφεθεί σιγά σιγά στους τρόπους ή τις τεχνικές βοήθειας και θα μπορέσει σιγά σιγά να απομακρύνει την φοβία και να επιστρέψει στις καθημερινές του συνήθειες χωρίς άγχος και χωρίς ψυχικό βάρος.