Η περιγεννητική ψυχολογία και το τραύμα της γέννας

Στη σημερινή επιστήμη της Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας δίνεται έμφαση στη χρονική περίοδο μετά την γέννηση και ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της ζωής που θεωρούνται καθοριστικά για την ψυχική εξέλιξη και ανάπτυξη του ατόμου.

Περιγεννητική ψυχολογία και ιατρική

Ένας ψυχολόγος με ανοιχτό μυαλό, μπορεί να αναρωτηθεί αν τα πράγματα ξεκινούν πιο πριν και συγκεκριμένα κατά την κύηση-εγκυμοσύνη. Στο σημερινό άρθρο θα δούμε τι έρευνες έχουν γίνει σε αυτό το πεδίο και πώς δηλαδή η περίοδος της εγκυμοσύνης και γεγονότα που συμβαίνουν στην εγκυμονούσα μητέρα τότε, επηρεάζουν το έμβρυο και στην μετέπειτα του ζωή.

Με τα φαινόμενα πριν, κατά και μετά την γέννα ασχολείται η περιγεννητική ψυχολογία και η περιγεννητική ιατρική και εμβρυολογία. Η περιγεννητική ψυχολογία είναι ένας σχετικά άγνωστος κλάδος της ψυχολογίας που μελετά την περίοδο της κύησης, το γεγονός της γέννας και την επίδραση της στην ψυχολογική ανάπτυξη του εμβρύου.

Γνωρίζουμε σήμερα την θέση της ιατρικής ότι η περίοδος της εγκυμοσύνης έχει θεμελιώδη σημασία απο βιολογικής άποψης για την φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου π.χ. οι εγκυμονούσες δεν μπορούν να λάβουν συγκεκριμένα φάρμακα λόγω αποφυγής πιθανών βλαβών στο έμβρυο.

Η ψυχολογική κατάσταση της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη

Με ένα ανάλογο μοτίβο ξέρουμε πλέον ότι και σε ψυχολογικό επίπεδο η συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση της μητέρας μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του παιδιού.

Συγκεκριμένα έρευνες βασισμένες σε εγκυμονούντα πειραματόζωα σε περιβάλλον έντονου στρες, έρευνες πάνω σε έγκυες γυναίκες που την περίοδο εκείνη ζούσαν σε πολύ στρέσογονα περιβάλλοντα όπως: πόλεμος, τρομοκρατικές επιθέσεις, πείνα έδειξαν τις άρνητικες επιδράσεις του στρες της μητέρας στο έμβρυο. Οι αρνητικές επιδράσεις αφορούν την ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού, τα στρεσαρισμένα έμβρυα γίνονται ενήλικες με προδιάθεση για αγχώτικες και καταθλιπτικές διαταραχές, κατάχρηση ουσιών, προβλήματα με την κοινωνίκοποιηση, υπέρταση κ.α.

Μελέτες για το τραύμα της γέννας

Κοιτώντας στο παρελθόν οι πρώτες έρευνες έγιναν απο τον Otto Rank, έναν μαθητή του Φρόυντ που πρώτος μελέτησε το τραύμα της γέννας και την επίπτωση του τραύματικου αυτού γεγονότος στούς ανθρώπους και διεξήγαγε μια ενδελεχή μελέτη όπου βρήκε οτι λαοί σε όλη την υφήλιο δημιούργησαν μύθους, ήθη και έθιμα, παραδόσεις, ξεκαθάρα επηρεασμένοι απο την έμπειρια της γέννας.

Για τον Rank δε, ο τραυματισμός της γέννησης αποτελεί τον πυρήνα των νευρώσεων. Στη συνέχεια την δεκαετία του 1960 και του 1970 διάφοροι ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ιατροί και μαίες έκαναν τις έρευνες τους στην περιγεννητική ψυχολογία ο καθένας- καθεμία από διαφορετική οδό.

Μια νοσοκόμα μαία η Rubin που έκανε το διδακτορικό της στο πανεπιστήμιο του Σικάγο την δεκαετία του 1970 ήταν η πρώτη που μελέτησε τον περιγεννητικό δεσμό μεταξύ εμβρύου και μητέρας πριν την γέννα, ανέπτυξε την ανάλογη θεωρία (Theory of Prenatal Attachment) και προσπάθησε να συσχετίσει την θεωρία του Bowlby και της Ainsworth (attachement theory) μεταθέτωντας όμως την απαρχή του μητρικού δεσμού κατά την διάρκεια της κύησης.

Αναδυόμενο υλικό σε συνεδρίες αυτοψυχογνωσίας

Παράλληλα ο ψυχίατρος δόκτωρ Αθανάσιος Καυκαλίδης Αιγυπτίωτης Έλληνας έκανε ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες σε συνδιασμό με ψυχοδηλωτικές ουσίες σε κλινική στο Κάιρο. Μέσα από τις συνεδρίες αυτοψυχογνωσίας, όπως ο ίδιος τις ονόμαζε, εμφανίστηκαν σε κάθε κλινική περίπτωση, εμπειρίες και αναφορές που είχαν να κάνουν με την περιγεννητική περίοδο των ατόμων και του τραυματικού γεγονότος της γέννησης τους.

Υπήρξε δε, σύμφωνα με το Καυκαλίδη όχι μόνο ανάμνηση και γνώση των γεγονότων της εγκυμοσύνης, αλλά και σοβαρή σχέση μεταξύ δυσκολιών κατά την κύηση (πχ στρεσογόνα συμβάντα,απόρριψη) με αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογική ανάπτυξη- ζωή των ατόμων.

Η θεωρία της απορριπτικής και αποδεκτικής μήτρας

Μέσο αυτών των εμπειριών στις συνεδρίες ο δόκτωρ Καυκαλίδης ανέπτυξε την θεωρία του σχετικά με την απορριπτική και αποδεκτική μήτρα, δηλαδή κάποια άτομα δημιούργησαν έναν δεσμό με την μητέρα που βασιζόταν στην αποδοχή και άλλα σε απόρριψη είτε της υπάρξεως τους είτε του φύλου τους.

Αυτές οι απορριπτικές εμπειρίες κατά την κύηση δημιουργούν κατά τον Καυκαλίδη έναν νοητικό μηχανισμό που επενδύεται και με ανάλογου ύφους εμπειρίες απο την μετέπειτα ζωή του ατόμου και δημιουργεί ένα νοητικό φίλτρο στην αντίληψη του π.χ. ένα άτομο που δέχτηκε απόρριψη ενώ ήταν έμβρυο στη συνέχεια αν υπάρξουν αρκετές και σημαντικές ανάλογες απορριπτικές εμπειρίες θα φιλτράρει τον κόσμο μέσα απο ενα απορριπτικό σχήμα δήλαδη θα νιώθει αποσυνδεδεμένος από άλλα άτομα, συναισθηματική στέρηση, εγκατάλειψη και άλλα παρόμοιου ύφους αισθήματα και γνωσίες.

Αυτό το σημείο των θεωριών του Καυκαλίδη θυμίζει έντονα τα γνωσιακά σχήματα που σύμφωνα με την γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία αποτελούν την βάση της προσωπικότητας μας και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο υπό το πρίσμα τους.

Άλλοι ψυχίατροι και ψυχολόγοι που ασχολήθηκαν με την περιγεννητική ζωή των ασθενών τους ήταν ο dr Stanislav Grof και ο Frank Lake, στην Αμερική και Αγγλία αντίστοιχα. Και αυτοί χρησιμοποιήσαν ψυχοδηλωτικά φάρμακα σε συνδιασμό με ψυχαναλυτικές μεθόδους και έφτασαν σε ανάλογα συμπεράσματα.

Η μνήμη της ενδομήτριας ζωής

Κατόπιν ανάλυσης των συμπερασμάτων και εμπείριων απο τις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες με τους ασθενείς τους συμπέραναν ότι η μνήμη της ενδομήτριας ζωής δεν χάνεται, παραμένει αποθηκευμένη μέσα στους νευρώνες μας σε ασυνείδητη μορφή και επηρεάζει τους ασθενείς στην καθημερινή ζωή τους. Οι παραπάνω ψυχίατροι χρησιμοποίησαν ψυχοδηλωτικές ουσίες ως εργαλεία υποβοήθησης της ψυχοθεραπευτικής δράσης αλλά και σαν εργαλεία επαναφοράς τραυματικών μνημών του ατόμου, στο εδώ και τώρα της συνεδρίας.

Επίσης, τα ψυχοδηλωτικά χρησιμοποιήθηκαν σαν καταλύτες (επιταχυντές) ψυχολογικών διεργασιών και βοήθησαν τους ασθενείς, όχι μόνο να κατανοήσουν βαθύτερες αιτίες των ψυχολογικών προβλημάτων τους αλλά με την κατάλληλη υποστήριξη από ψυχοθεραπευτές, να αλλάξουν τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς, βλαβερές συνήθειες κ.α

Μελλοντικές έρευνες περιγεννητικής ψυχολογίας

Με αυτά τα πολύ ενδιαφέροντα και ελπιδοφόρα ευρήματα η έρευνα στην περιγεννητική ψυχολογία φυσικά δεν έχει τελειώσει, αντιθέτως οι έρευνες συνεχίζονται πιο έντονα από ποτέ!

Μια κατεύθυνση που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν μελλοντικές έρευνες στο θέμα θα ήταν σχετικά με την θεωρία της απορριπτικής μήτρας του Καυκαλίδη, θα μπορούσε να τεθεί σαν ξεχωριστή μεταβλητή και να διερευνυνθεί περαιτέρω η επίδραση της στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού.

Αντιμετώπιση εγκύων

Ίσως τελικά θα έπρεπε να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις έγκυες, ίσως ακόμα θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα νομικό πλαίσιο προστασίας και υποστήριξης της εγκύου απο το κράτος, να της παρέχετε ψυχολογική, κοινωνική, οικονομική και οποιαδήποτε άλλη βοήθεια ώστε να δημιουργήσει έναν ασφάλη δεσμό με το παιδί της.

Επεμβαίνοντας βοηθητικά και υποστηρικτικά σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο αυτό θα ήταν ωφέλιμο για το σύνολο της κοινωνίας σε κάθε επίπεδο διότι θα μπορούσαμε να αποφύγουμε την δημιουργία ατόμων με ποικίλα προβλήματα προλαμβάνοντας εξαρχής και οχι επεμβαίνοντας μετά από χρόνια όταν τα ψυχολογικά προβλήματα του ατόμου θα έχουν επιδεινωθεί και εδραιωθεί βαθύτατα μέσα στην ψυχοσύνθεσή του.

Ας θυμηθούμε τα λόγια του Ιπποκράτη ότι κάλιον προλαμβάνειν, παρά θεραπεύειν!

 

Πηγές:

Αθανάσιος Καυκαλίδης, 2010. Η γνώση της μήτρας- Η αυτοψυχογνωσία με ψυχοδηλωτικά φάρμακα, Εκδόσεις CaptainBook.gr
Ζέφυρος Καυκαλίδης, 2010. Συζητώντας με τον Dr Κ, Εκδόσεις Πατμος
Ζέφυρος Καυκαλίδης, (2017). Studies on Prenatal psychology and psychedelic science, Εκδόσεις TRP.
Stanislav Grof, (2000). Psychology of the Future Lessons from Modern Consciousness Research, Published by State University of New York Press
Inge Bretherton, (1992). The origins of Attachement theory, John Bowlby - Mary Ainsworth
Ainsworth, M. D. S. (1982). Attachment: Retrospect and prospect. In C. M. Parkes & J.Stevenson-Hinde (Eds.), The place of attachment in human behavior (pp. 3-30). New York
Otto, Rank (1952). The trauma of birth. Published by Robert Brunner. New York 1952
Ming-Chi Lai a, Li-Tung Huang (2010) .Effects of Early Life Stress on Neuroendocrine and Neurobehavior: Mechanisms and Implications. Pediatrics and Neonatology (2011) 52, 122e129
Ora Kofman (2002). The role of prenatal stress in the etiology of developmental behavioural disorders. Neuroscience and Biobehavioral Reviews 26
Rachel Yehuda et al (2015). Holocaust Exposure Induced Intergenerational Effects on FKBP5 Methylation. Biological Psychiatry September 1, 2016; 80:372–380
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (2012). 962 - Γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία
Rubin R. Attainment of the maternal role: Part I. Processes. Nursing Research. 1967a;16(3):237–245
Anna R, Brandon et al (2009) A HISTORY OF THE THEORY OF PRENATAL ATTACHMENT .J Prenat Perinat Psychol Health. 2009; 23(4): 201–222.