Gaslighting: Πως να αναγνωρίσετε αν σας έχει συμβεί και πως να το διαχειριστείτε

Ακούγεται οικεία κάποια από τις παρακάτω φράσεις; «Πρέπει να τρελαίνεσαι. Δεν έγινε αυτό». «Δεν ξέρεις για τι πράγμα μιλάς». «Φαντάζεσαι πράγματα». «Δεν χρειάζεται να είσαι τόσο ευαίσθητος. Απλά αστειευόμουν.»

Εάν κάποιος στη ζωή σας λέει συχνά τέτοια πράγματα σε εσάς, μπορεί να αντιμετωπίζετε Gaslighting.

Ο όρος Gaslighting είναι μια λέξη της καθομιλουμένης που ορίζεται ως το να κάνεις κάποιον να αμφισβητήσει τη δική του πραγματικότητα. Ο όρος προέρχεται από τον τίτλο της ταινίας του 1944 Gaslight., στην οποία ένας σύζυγος χρησιμοποιεί τέχνασμα για να πείσει τη γυναίκα του ότι δεν είναι ψυχικά καλά, ώστε να μπορεί να την κλέψει.

Το Gaslighting ήταν σε μεγάλο βαθμό ένας σκοτεινός ή εσωτερικός όρος μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν εισχώρησε ευρέως στο αγγλικό λεξικό.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, «κάποτε αναφερόταν σε χειραγώγηση τόσο ακραία ώστε να προκαλέσει ψυχικές ασθένειες ή να δικαιολογήσει τη δέσμευση του ατόμου που το υπέστη ,σε ψυχιατρικό ίδρυμα, αλλά τώρα χρησιμοποιείται γενικότερα».

Ο όρος ορίζεται πλέον στο Merriam-Webster ως «να κάνεις κάποιον να αμφισβητήσει την πραγματικότητά του».

Τα τελευταία χρόνια που η επιστήμη της ψυχολογίας έχει εντρυφήσει σε τεχνικές χειρισμού υπάρχει μεγαλύτερη πληροφόρηση γύρω από το Gaslighting.

Πιο αναλυτικά λοιπόν θα λέγαμε ότι είναι η «ψυχολογική χειραγώγηση ενός ατόμου συνήθως για μεγάλο χρονικό διάστημα που προκαλεί το θύμα να αμφισβητεί την εγκυρότητα των δικών του σκέψεων, την αντίληψη της πραγματικότητας ή τις αναμνήσεις του και συνήθως οδηγεί σε σύγχυση, απώλεια εμπιστοσύνης και αυτοεκτίμησης, αβεβαιότητα της συναισθηματικής ή ψυχικής σταθερότητας κάποιου και την εξάρτηση από τον δράστη».

Το Gaslighting εμφανίζεται κυρίως σε ρομαντικές σχέσεις, αλλά δεν είναι ασυνήθιστο στον έλεγχο των φιλιών ή μεταξύ των μελών της οικογένειας, επίσης μπορεί να συμβεί σε ιδιωτικές σχέσεις, στο σχολείο ως μορφή εκφοβισμού, στην εργασία ως μορφή mobbing (ψυχολογική τρομοκρατία εργαζομένων) ή μπορεί να είναι θεσμικό και συστηματικό.

Άτομα που χειραγωγούν τους άλλους μπορεί να έχουν διαταραχές ψυχικής υγείας. (συμπεριλαμβανομένης της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας, της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας και της οριακής διαταραχής προσωπικότητας).

Χρησιμοποιούν αυτό το είδος συναισθηματικής κακοποίησης για να ασκήσουν εξουσία πάνω σε άλλους για να χειραγωγήσουν φίλους, μέλη της οικογένειας ή ακόμα και συναδέλφους.

Οι κοινωνιοπαθείς και οι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν τεχνικές Gaslighting. Οι κοινωνιοπαθείς παραβιάζουν με συνέπεια τα κοινωνικά ήθη, παραβιάζουν νόμους και εκμεταλλεύονται τους άλλους, αλλά συνήθως είναι και πειστικοί ψεύτες, μερικές φορές γοητευτικοί, που αρνούνται σταθερά την αδικοπραγία. Έτσι, κάποιοι που έχουν πέσει θύματα από κοινωνιοπαθείς μπορεί να αμφιβάλλουν για τη δική τους αντίληψη.

Τεχνικές gaslighting

Υπάρχουν πολυάριθμες τεχνικές gaslighting που μπορούν να κάνουν πιο δύσκολο τον εντοπισμό του. Οι τεχνικές αυτές χρησιμοποιούνται για να κρύψουν αλήθειες που ο θύτης δεν θέλει να συνειδητοποιήσει το θύμα.

Ας δούμε μερικές από αυτές:

Η κυριότερη τεχνική είναι το ψέμα. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με το Gaslighting είναι συχνά συνηθισμένοι και παθολογικοί ψεύτες και συχνά εκδηλώνουν ναρκισσιστικές τάσεις. Είναι χαρακτηριστικό για αυτούς να λένε κραυγαλέα ψέματα και να μην κάνουν ποτέ πίσω ή να αλλάζουν τις ιστορίες τους, ακόμα κι όταν τους καλείτε ή παρέχετε απόδειξη της εξαπάτησής τους. Μπορεί να πουν κάτι σαν: «Φτιάχνεις πράγματα», «Αυτό δεν συνέβη ποτέ» ή «Είσαι τρελός».

Μια άλλη τεχνική είναι η αμφισβήτηση, όπου ένας θύτης αμφισβητεί έντονα τη μνήμη του θύματος, παρά το γεγονός ότι το θύμα έχει θυμηθεί τα πράγματα σωστά. Ένας θύτης μπορεί να αρνηθεί τα γεγονότα που συνέβησαν με τον τρόπο που το θύμα θυμάται (με ακρίβεια). Μπορούν επίσης να εφεύρουν λεπτομέρειες για το γεγονός που δεν συνέβη.

Παράδειγμα: Δεν θυμάσαι ποτέ σωστά τις συνομιλίες μας

Η απόσπαση της προσοχής είναι μια ακόμη τακτική. Όταν ρωτάτε κάποιον για κάτι που έκανε ή είπε, μπορεί να αλλάξει θέμα κάνοντας μια ερώτηση αντί να απαντήσει στο συγκεκριμένο θέμα. Αυτό όχι μόνο απορρίπτει τη σειρά των σκέψεων σας, αλλά σας αναγκάζει να αμφισβητήσετε την ανάγκη να πιέσετε ένα θέμα όταν δεν αισθάνονται την ανάγκη να απαντήσουν.

Η ελαχιστοποίηση των σκέψεων και των συναισθημάτων σας επιτρέπει στο άτομο που χρησιμοποιεί την τεχνική αυτή να αποκτήσει εξουσία πάνω σας. Μπορεί να κάνουν δηλώσεις όπως: «Ηρέμησε», «Αντιδράς υπερβολικά» ή «Γιατί είσαι τόσο ευαίσθητος;» Όλες αυτές οι δηλώσεις ελαχιστοποιούν το πώς αισθάνεστε ή τι σκέφτεστε και σας γνωστοποιούν ότι κάνετε λάθος.

Η καταχρηστική «λήθη» και η «άρνηση» μπορεί επίσης να είναι μορφές Gaslighting. Σε αυτή την τεχνική, ο θύτης προσποιείται ότι ξεχνά πράγματα που έχουν συμβεί πραγματικά. Το κάνουν αυτό για να αποφύγουν να αναλάβουν την ευθύνη για τις κακές επιλογές τους. Αυτή η άρνηση μπορεί να αφήσει το θύμα να αισθάνεται αόρατο, ανήκουστο και σαν να μην έχει σημασία ο αντίκτυπος πάνω του. Αυτή η τακτική καθιστά επίσης πολύ δύσκολο για το θύμα να προχωρήσει ή να θεραπευτεί από τον εκφοβισμό ή την κακοποίηση.

Η μετατόπιση ευθυνών είναι μια άλλη κοινή τακτική Gaslighting. Κάθε συζήτηση που κάνετε είναι κατά κάποιο τρόπο στραμμένη στο σημείο που φταίτε για κάτι που συνέβη. Ακόμη και όταν προσπαθείτε να συζητήσετε πώς σας κάνει να νιώθετε η συμπεριφορά του θύτη, είναι σε θέση να στρίψουν τη συζήτηση έτσι ώστε να καταλήξετε να αναρωτιέστε εάν είστε η αιτία της κακής συμπεριφοράς του.

Το παράδοξο μονοπάτι προς το νόημα της ζωής, αποκτήστε το βιβλίο αυτογνωσίας του Δ.Φλαμούρη με έκπτωση, από το Εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας του Psychology.gr

Σημάδια που δείχνουν ότι έχετε βιώσει Gaslighting

Η έκθεση στο Gaslighting μπορεί να προκαλέσει άγχος, κατάθλιψη και άλλες ανησυχίες για την ψυχική υγεία, όπως εθισμό και σκέψεις αυτοκτονίας• μπορεί επίσης να επηρεάσει την κοινωνική ζωή ενός ατόμου. Οι κακοποιοί μπορεί να τους χειραγωγήσουν ώστε να κόψουν τους δεσμούς με τους φίλους και την οικογένειά τους. Το άτομο μπορεί επίσης να απομονωθεί, πιστεύοντας ότι είναι ασταθές ή μη αγαπητό.

Ακόμη και αφού το άτομο ξεφύγει από την καταχρηστική σχέση, οι επιπτώσεις του Gaslighting μπορεί να επιμείνουν. Το άτομο μπορεί να εξακολουθεί να αμφιβάλλει για τις αντιλήψεις του και να δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις.

Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να εκφράσουν τα συναισθήματα και τα συναισθήματά τους, γνωρίζοντας ότι είναι πιθανό να ακυρωθούν. Για αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε πότε το αντιμετωπίζετε

Αναρωτηθείτε εάν κάποια από τα παρακάτω σας έχουν συμβεί:

Αμφιβάλλετε για τα συναισθήματα και την πραγματικότητά σας: Προσπαθείτε να πείσετε τον εαυτό σας ότι η μεταχείριση που λαμβάνετε δεν είναι τόσο κακή ή ότι είστε πολύ ευαίσθητοι.

Αμφισβητείτε την κρίση και τις αντιλήψεις σας: Φοβάστε να μιλήσετε ή να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Έχεις μάθει ότι το να μοιράζεσαι τη γνώμη σου συνήθως σε κάνει να νιώθεις χειρότερα στο τέλος, οπότε μένεις σιωπηλός.

Νιώθετε μόνοι και ανίσχυροι: Είστε πεπεισμένοι ότι όλοι γύρω σας πιστεύουν ότι είστε «περίεργοι», «τρελοί» ή «ασταθείς», ακριβώς όπως λέει το άτομο που σας κάνει Gaslighting. Αυτό σας κάνει να αισθάνεστε παγιδευμένοι και απομονωμένοι.

Ανησυχείτε ότι είστε πολύ ευαίσθητοι: Το άτομο ελαχιστοποιεί τις προσβλητικές συμπεριφορές ή λέξεις λέγοντας «απλά αστειεύτηκα» ή «χρειάζεται να γίνεις πιο χοντρόπετσος»

Αισθάνεστε ανεπαρκείς: Νιώθετε ότι δεν είστε ποτέ «αρκετά καλοί». Προσπαθείτε να ανταποκριθείτε στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις των άλλων, ακόμα κι αν είναι παράλογες.

Δυσκολεύεστε να πάρετε αποφάσεις επειδή δεν εμπιστεύεστε τον εαυτό σας: Θα προτιμούσατε να επιτρέψετε στον σύντροφο, τον φίλο ή το μέλος της οικογένειάς σας να λάβει αποφάσεις για εσάς και να αποφύγετε τη λήψη αποφάσεων εντελώς

Πώς να καταπολεμήσετε το Gaslighting?

Αναγνωρίστε το ως Gaslighting

Συχνά το πρώτο βήμα για να προστατευτείτε είναι να αναγνωρίσετε την παρουσία του. Μόλις καταλάβετε ότι σας χειραγωγούν, μπορείτε να προσδιορίσετε τη δική σας πραγματικότητα πιο εύκολα.Το Gaslighting δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστεί, ειδικά επειδή συχνά ξεκινάει από μικρό μέγεθος και εξελίσσεται σταδιακά σε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο χειραγώγησης. Το άτομο που χρησιμοποιεί μαζί σας την τεχνική αυτή θέλει γενικά να αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας και να εξαρτάστε από την εκδοχή του για την πραγματικότητα.

Πάρτε λίγο χώρο από την κατάσταση

Είναι κατανοητό να βιώνεις πολλά έντονα συναισθήματα όταν ασχολείσαι με το Gaslighting.

Θυμός, απογοήτευση, ανησυχία, λύπη, φόβος – αυτά τα συναισθήματα, και οποιαδήποτε άλλα, είναι όλα απολύτως έγκυρα, αλλά προσπαθήστε να μην τα αφήσετε να καθοδηγήσουν την άμεση αντίδρασή σας. Η ψυχραιμία μπορεί να σας βοηθήσει να χειριστείτε την κατάσταση πιο αποτελεσματικά.

Ίσως θελήσετε να αρνηθείτε αυτό που είπε το άτομο που προσπαθεί να σας ρίξει — σε τελική ανάλυση, είναι εντελώς αναληθές. Αλλά μπορεί να μην κάνουν πίσω και η αγωνία σας μπορεί να τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν να προσπαθούν να σας χειραγωγήσουν.

Η διατήρηση της ψυχραιμίας μπορεί να σας βοηθήσει να εστιάσετε στην αλήθεια, καθιστώντας λιγότερο πιθανό ότι η (ψευδής) εκδοχή των γεγονότων θα επηρεάσει την εμπιστοσύνη και την πίστη σας στον εαυτό σας.

Για να αποκτήσετε λίγο φυσικό χώρο, προτείνετε να κάνετε ένα διάλειμμα και να επανεξετάσετε το θέμα αργότερα. Το να πάτε για μια βόλτα ή να βγείτε για λίγο έξω μπορεί να σας βοηθήσει να καθαρίσετε το μυαλό σας και να επικεντρωθείτε ξανά.

Εάν δεν μπορείτε να φύγετε φυσικά, δοκιμάστε:

• Ασκήσεις αναπνοής
• Σιγά σιγά μετρήστε μέχρι το 10

Αποθηκεύστε τα αποδεικτικά στοιχεία:

Επειδή το Gaslighting ως μια μορφή χειραγώγησης μπορεί να σας κάνει να αμφισβητήσετε τον εαυτό σας, εργαστείτε για να διατηρήσετε τα στοιχεία των εμπειριών σας. Κρατήστε ένα ημερολόγιο, αποθηκεύστε συνομιλίες κειμένου ή κρατήστε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ώστε να μπορείτε να τα ανατρέχετε αργότερα και να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι δεν πρέπει να αμφιβάλλετε ή να αμφισβητείτε τον εαυτό σας.

Θέστε όρια :

Τα όρια λένε στους άλλους τι είστε διατεθειμένοι να δεχτείτε σε μια σχέση. Ξεκαθαρίστε ότι δεν θα επιτρέψετε στο άλλο άτομο να εμπλακεί σε ενέργειες όπως η ευτελισμός ή η άρνηση όσων έχετε να πείτε.

Τερματίστε τη σχέση: Αν και μπορεί να είναι δύσκολο, ο τερματισμός της σχέσης με κάποιον που σας χειριζεται επανειλημμένα είναι συχνά ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να τερματίσετε την κακοποίηση.

Γιατί κάποιοι χρησιμοποιούν την τεχνική του Gaslighting?

Ο τυπικός στόχος του gaslighter δεν είναι απλώς η χειραγώγηση, αλλά η εξουσία και ο έλεγχος—συνήθως με την άστοχη συνεργασία του χειραγωγούμενου θύματος. Αυτός ο τύπος μαθημένης συμπεριφοράς έχει συχνά τις ρίζες του στην ψυχοπάθεια ή σε μια διαταραχή προσωπικότητας όπως η ναρκισσιστική , η αντικοινωνική και η οριακή.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως το Gaslighting είναι μια ύπουλη μορφή κατάχρησης που ευδοκιμεί στην αβεβαιότητα. Ένα άτομο μπορεί να μην εμπιστεύεται όλα όσα ακούει, νιώθει και θυμάται.

Ένα άτομο που το έχει ξεπεράσει μπορεί να ωφεληθεί από τη μεταρρύθμιση των σχέσεων από τις οποίες αποσύρθηκε κατά τη διάρκεια της κακοποίησης

Εκείνοι που το έχουν βιώσει μπορεί επίσης να επιθυμούν να αναζητήσουν θεραπεία . Ο θεραπευτής είναι ένα ουδέτερο μέρος που μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αίσθησης της πραγματικότητας. Στη θεραπεία, ένα άτομο μπορεί να ξαναχτίσει την αυτοεκτίμησή του και να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του. Με τον χρόνο και την υποστήριξη, ένα άτομο μπορεί να ανακάμψει από αυτή τη μορφή χειρισμού.

 

Βιβλιογραφία - Πηγές:

Gaslighting -Wikipedia

Gaslighting and the knot theory of mind

Gaslighting: Recognize Manipulative and Emotionally Abusive People—And Break Free

Gaslighting: how it chips away at your sense of self

8 ways to deal with gaslighting

Tracy, N. (n.d.). Gaslighting definition, techniques and being gaslighted. Healthy Place. Retrieved from http://www.healthyplace.com/

What Is Gaslighting? (2014, May 29). Retrieved from http://www.thehotline.org/

7 signs you are a victim of gaslighting. (2015, July 2). The Good Men Project. Retrieved from https://goodmenproject.com