Αφηγηματική Θεραπεία: Ο Θεραπευτής ως δεύτερος συγγραφέας και η οπτική «πίσω από τον φράχτη»

Ακρόαση άρθρου......

Η έκφραση «πίσω από τον φράχτη» - beyond the pale - χρησιμοποιείται συχνά στα πλαίσια της Αφηγηματικής Θεραπείας, και αναφέρεται σε πεποιθήσεις, πιστεύω, τρόπους ζωής και υποκειμενικές ταυτότητες που, σύμφωνα με τα κυρίαρχα κοινωνικά / πολιτισμικά πρότυπα, τοποθετούνται εκτός των ορίων μιας, συχνά αυθαίρετα θεσπισμένης κανονικότητας.

Οι εν λόγω πεποιθήσεις που συναντώνται «πίσω από τον φράχτη» μπορεί να έρχονται σε κόντρα με εγκαθιδρυμένα ιδεώδη κοινωνικής μάθησης, αποτυπωμένα στο συλλογικό ασυνείδητο, τα οποία κληροδοτούν αισθήματα μειονεξίας και βασανιστικές υπαρξιακές αναζητήσεις στα άτομα που τελικά απευθύνονται στον ειδικό ψυχικής υγείας, αισθανόμενα πως δεν ανήκουν πουθενά. 

Πολιτικοί χρωματισμοί, διατροφικές επιλογές, σεξουαλικότητα, η σχέση με την θρησκεία, έμφυλοι ρόλοι, χρώμα του δέρματος, ακαδημαϊκή και επαγγελματική εξέλιξη, πρότυπα σχέσεων, ενίοτε λειτουργούν περιοριστικά για το εκάστοτε υποκείμενο που «παρεκκλίνει» από τη νόρμα.

Ζευγάρια που επιλέγουν να μην προχωρήσουν σε γάμο η (και) να μην κάνουν παιδιά, ουσιαστικά πηγαίνοντας κόντρα στο σύνηθες αφήγημα περί συντροφικότητας, άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό που συχνά δεν απολαμβάνουν ισότιμα δικαιώματα, προσωπικές επιλογές που για οποιοδήποτε λόγο διαφέρουν γενικότερα από την μάζα, λειτουργούν περιοριστικά και ασφυκτικά για όποιον βρίσκεται έξω από το σύνηθες χωροχρονικό περιβάλλον και την επικρατούσα συνθήκη.

Το στοίχημα στην θεραπεία είναι η κατανόηση και αποδοχή της όποιας διαφορετικότητας που συχνά τοποθετεί τα υποκείμενα «πίσω από τον φράχτη». Η θέση αποδοχής, καταρχάς εκκινεί από την πλευρά του θεραπευτή, αλλά πρωτίστως αφορά το ίδιο το άτομο που καλείται να αγκαλιάσει ξανά τον «παράταιρο» εαυτό του. 

Στο πρόσφατο παρελθόν, ένας από τους πρωτεργάτες της Αφηγηματικής Θεραπείας, ο Michael White, πραγματοποίησε μια ατομική συνεδρία με θεραπευόμενο έναν άντρα, και μάρτυρες μια ομάδα εξωτερικών παρατηρητών που παρακολουθούσαν σιωπηλά την διαδικασία.

Ο άντρας - θεραπευόμενος είχε υιοθετήσει το ρόλο του συναισθηματικού κακοποιητή στις συντροφικές του σχέσεις (η έκταση αυτής της συμπεριφοράς δεν διευκρινίζεται επαρκώς, στο αρχικό κείμενο υπονοείται ότι ο συγκεκριμένος άντρας πλήγωνε τις παρτενέρ του), και αποφάσισε τελικά να μην εμπλακεί πάλι συναισθηματικά με κάποια νέα σύντροφο.

Ενα μέλος από την ομάδα των εξωτερικών μαρτύρων κατά την διάρκεια της συνεδρίας, εξέφρασε την λύπη της για τις πεποιθήσεις του θεραπευόμενου, μιας και η ίδια έβλεπε στις ρομαντικές σχέσεις την πεμπτουσία μιας ευτυχισμένης ζωής.

Αντιθέτως ο Michael White παρέμεινε σταθερά τιμητής - συνοδοιπόρος της επιλογής του θεραπευόμενου, μη επιτρέποντας στα όποια προσωπικά πιστεύω της παρατηρήτριας, να επισκιάσουν την προσωπική επιλογή του άντρα που προσέβλεπε σε ένα καλύτερο, πιο ευτυχισμένο μέλλον, έστω και μέσα στην «εξωτική» μοναχικότητα του. 

Η στήριξη στην προσωπική επιλογή, η ενίσχυση του υποκειμενικού εαυτού, η ενδυνάμωση της ατομικής φωνής, θεωρούνται (ή θα έπρεπε να θεωρούνται) δεδομένα από την πλευρά του θεραπευτή, ωστόσο δεν παύουν να παραμένουν ένα απαιτητικό έργο.

Συμβαίνει ενίοτε οι άνθρωποι να αισθάνονται αόρατοι ή παραμελημένοι από τους επαγγελματίες, στο πλαίσιο της θεραπευτικής διαδικασίας που εκ των πραγμάτων διέπεται από ανισορροπία δυνάμεων υπέρ του ειδικού ψυχικής υγείας και εις βάρος του πελάτη, που συχνά νιώθει πως βρίσκεται στο μικροσκόπιο και ανησυχεί για την πιθανή επίκριση που μπορεί να εισπράξει από τον θεραπευτή αν δεν είναι «καλός μαθητής». Την ίδια στιγμή οι θεραπευτές αντιλαμβάνονται σχετικά γρήγορα ότι συχνά τα άτομα δεν προχωρούν στις βέλτιστες αποφάσεις, ενίοτε μάλιστα δύνανται να επιλέξουν και τον εντελώς λάθος δρόμο.

Το στοίχημα σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως θα δούμε παρακάτω, είναι η λεγόμενη αποδόμηση των υποκειμενικών πιστεύω του πελάτη, μέσα από την συναρπαστική θεραπευτική διαδρομή που εξερευνά, αμφισβητεί, και φωτίζει ισχυρά διαμορφωμένες ιδέες, και φαινομενικά πανίσχυρα (συχνά αμετακίνητα!) ιδεώδη, που ωστόσο κρύβουν σημαντικό πλούτο κάτω από την επιφάνεια. 

Στις συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα στο θεραπευτικό δωμάτιο, οι θεραπευτές τιμούν τα άτομα που με τη σειρά τους απευθύνονται σε αυτούς, καθιστώντας τα συγγραφείς των δικών τους προσωπικών ιστοριών.

Ο αφηγηματικός θεραπευτής σέβεται το κριτήριο της προσωπικής επιλογής, αλλά ταυτόχρονα εξετάζει τις παραμέτρους που συντελούν στην δημιουργία της.

• Πρόκειται για συνειδητή απόφαση?
• Ποιοι είναι οι παράγοντες επηρεασμού?
• Τι ρόλο έχει παίξει η περιρρέουσα εξωτερική πραγματικότητα πίσω από κάθε σχηματοποιημένη διαδρομή?
• Οι στόχοι ανήκουν μόνο στο εκάστοτε άτομο ή μήπως έχουν σχετικοποιηθεί μέσα από τις εσωτερικευμένες φωνές των σημαντικών άλλων? 

Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα περίκλειστα όρια που έχουν θεσπιστεί από κανονιστικές συμμορφώσεις, συνιστούν το σύμπαν στο οποίο κινούνται οι άνθρωποι, την λεγόμενη προσωπική τους φούσκα, με την όποια μετακίνηση να πραγματοποιείται πάντα μέσα σε ασφαλή πλαίσια.

Οταν μια έντονη κινητικότητα της «φούσκας» οδηγήσει πίσω από τον φράχτη, μπορεί να θεωρηθεί εξωφρενική ή ακόμα και επικίνδυνη σύμφωνα με τους κυρίαρχους κοινωνικούς κανόνες και την επικρατούσα κουλτούρα.

Ο αφηγηματικός θεραπευτής καλείται να αφουγκραστεί προσεκτικά, να κατανοήσει και να τιμήσει με την σιωπηρή αποδοχή του, όλες τις «ανορθόδοξες» επιλογές που ακολουθούν οι άνθρωποι, παραδίδοντας τους το δικαίωμα του «πρώτου συγγραφέα» στα βιώματα τους, εξετάζοντας παράλληλα τις συνέπειες των επιλογών τους.

Διατηρώντας δευτερεύοντα ρόλο μέσα από διερευνητικές ερωτήσεις, διαδικασίες αναπλαισίωσης, και προσφέροντας (δίχως διάθεση επιβολής) εποικοδομητικά σχόλια, ο θεραπευτής βοηθάει το θεραπευόμενο άτομο να διαπιστώσει τι λειτουργεί ενθαρρυντικά και τι αποτρεπτικά στις προτιμήσεις του, καθώς και στα πιθανά σενάρια που τις συνοδεύουν.

Και αυτή είναι τελικά η ουσία μιας ωφέλιμης θεραπευτικής διαδρομής. 

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Μαριόλης Αθανάσιος - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Μαριόλης Αθανάσιος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας - Ψυχοθεραπευτής. Athens Synthesis Center - ΚΕΔΙΒΙΜ Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνθετική Θεραπεία, Συστημική - Αφηγηματική Προσέγγιση, Συμβουλευτική Ενηλίκων δια ζώσης και online

698 4554858

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού