Μην αγαπάς τον εαυτό σου. Κατανόησέ τον

Αγάπα τον εαυτό σου! Είναι η πιο συχνή συμβουλή αυτοβοήθειας που διαβάζουμε και ακούμε και υπάρχει πολύ καλός λόγος γι αυτό. Ακούμε πως αν κάποιος άνθρωπος καταφέρει να το πετύχει τότε όλα του τα εσωτερικά προβλήματα θα μειωθούν δραστικά, αν όχι θα εξαφανιστούν.

Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να αγαπήσουμε τον εαυτό μας στην πράξη; Μήπως υπάρχει κάτι στην ίδια τη συμβουλή που μας αποτρέπει; Ποιες εναλλακτικές έχουμε αν δεν μπορούμε να μας αγαπήσουμε;

Διότι δεν είναι καθόλου απλό να ακολουθήσουμε αυτή την θεωρητικά τόσο απλή και χρήσιμη συμβουλή.
Ο καθένας θα έχει τους δικούς του λόγους για τους οποίους δυσκολεύεται σαφώς, αλλά ίσως να υπάρχει και κάτι που να σχετίζεται με τη συμβουλή την ίδια και με τον τρόπο που την ερμηνεύει ο εγκέφαλός μας.

Πώς αγαπάμε;

Όταν αγαπάμε το αντικείμενο της αγάπης μας έχει μια θετική αξία για εμάς. Είναι συνήθως κάτι το οποίο μας κάνει και νιώθουμε καλά. Αγαπάμε τους γονείς μας, τα παιδιά μας γιατί μας δημιουργούν όμορφα συναισθήματα (τις περισσότερες φορές τουλάχιστον!).

Άλλοι αγαπούν την ομάδα τους, τη δουλειά τους, τους φίλους τους, ένα φαγητό, καθώς όλα αυτά τους προσφέρουν κατά κανόνα απόλαυση, συμπαράσταση, ενθουσιασμό, ενδιαφέρον, ανάπτυξη, συγκίνηση.

Αυτό είναι άλλωστε η αγάπη στο μυαλό σχεδόν όλων. Ένα πάρα πολύ όμορφο συναίσθημα. Η φυσική μας αντίδραση σε κάτι που μας προσφέρει επανειλημμένα μια ευχάριστη εμπειρία.

Αγάπη και ο εαυτός μας

Πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να είναι πολύ αυστηροί με τον εαυτό τους. Αυτομαστιγώνονται και αυτο-κατηγορούνται όταν κάτι δεν το κάνουν όπως θα ήθελαν (ή μάλλον όπως θα «έπρεπε»).
Δε θα αναλύσω εδώ τις πηγές της αυστηρότητας όσο την ποιότητα του συναισθήματος το οποίο γεννά η αυστηρότητα.

Έντονα αρνητικά συναισθήματα όπως θυμός, κάποιες φορές μίσος, απογοήτευση, απόρριψη και πάντα επίκριση συνοδεύουν τη σχέση των περισσοτέρων από εμάς με τα χαρακτηριστικά μας που μας δυσκολεύουν. Με τις συμπεριφορές μας που δε μας αρέσουν.

Βέβαια, συνήθως δεν τα λέμε έτσι.
Δεν τα λέμε χαρακτηριστικά που μας δυσκολεύουν. Τα λέμε «αδυναμίες»
Δεν τις λέμε συμπεριφορές που δε μας αρέσουν. Τις λέμε «λάθη».

Οι φράσεις που συχνά λέμε στον εαυτό μας είναι:

• Τι βλάκας είσαι και δεν τα καταφέρνεις!
• Πάλι χάλια τα έκανες. Ποτέ δε θα μάθεις
• Τι χρειάζεται να γίνει για να το καταλάβεις επιτέλους;
• Πόσο άχρηστος και ανίκανος είσαι!
• Κάθε άλλο παρά αγάπη δηλαδή…

Η σύγκρουση

Τι γίνεται, λοιπόν, όταν καλούμαστε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας; Τι συμβαίνει όταν μας προτρέπουν να αγαπήσουμε τα «λάθη» μας και τις «αδυναμίες» μας; Πώς εφαρμόζουμε αυτό που συνήθως γνωρίζουμε ως αγάπη, στον εαυτό μας;

Εκείνη τη στιγμή μια τεράστια εσωτερική σύγκρουση λαμβάνει χώρα. Βαθιά ριζωμένα αρνητικά πιστεύω έρχονται αντιμέτωπα με καλοπροαίρετες συμβουλές.
Η αγάπη είναι, όπως προαναφέρθηκε, μια έννοια συνδεδεμένη με ευχάριστα συναισθήματα και οι «αδυναμίες» μας είναι μόνο δυσάρεστες για εμάς. Επιπλέον και μόνο το γεγονός ότι τις χαρακτηρίζουμε ως «αδυναμίες», (όχι μόνο εμείς, η κοινωνία ολόκληρη) καθιστά ακόμα δυσκολότερο το έργο μας για να τις αγαπήσουμε.

Η αγάπη είναι συνδεδεμένη με κάτι «καλό» και οι «αδυναμίες» με κάτι «κακό» στο συλλογικό ασυνείδητο. Αγαπάμε κάτι που μας κάνει να νιώθουμε όμορφα όμως τα «λάθη» μας έχουν πολύ αρνητικό αντίκτυπο επάνω μας.

Δεν ξέρουμε να αγαπάμε το «κακό». Δεν γνωρίζει ο εγκέφαλός μας πώς να το κάνει αυτό. Πώς να αγαπήσουμε τις αδυναμίες μας λοιπόν; Υπάρχει πολύ μεγάλη εσωτερική αντίσταση και έτσι η προσπάθειά μας είναι σχεδόν καταδικασμένη.

Είναι απίθανα δύσκολο, σχεδόν αδύνατον θα έλεγα εγώ, να αγαπήσουμε τον εαυτό μας με τον τρόπο που μας προτείνουν. Είναι τόσο θετικά φορτισμένη η αγάπη και τόσο αρνητικά φορτισμένες οι λέξεις «αδυναμίες», «λάθη», «κουσούρια» και όποια άλλη λέξη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τα χαρακτηριστικά μας που δε μας αρέσουν, που το πάντρεμά τους είναι αδιανόητο. Όσο και αν επιμένουν τα βιβλία, τα άρθρα και όλοι όσοι μας συμβουλεύουν.

Μια διαφορετική πρόταση

Γι αυτό εγώ θα ήθελα να προτείνω κάτι διαφορετικό.

Ας μην αγαπήσουμε τον εαυτό μας. Ας κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Και μετά θα μπορέσουμε να τον συμπονέσουμε.

Υπάρχει λόγος που φερόμαστε όπως φερόμαστε. Δεν είμαστε βλάκες και άχρηστοι. Πονεμένοι είμαστε. Ταλαιπωρημένοι. Έχουμε υποφέρει μέσα στη ζωή μας.

Μια φορά σε ένα τρένο ήταν δυο παιδιά που έκαναν πολλή φασαρία. Ενοχλημένοι οι επιβάτες εντόπισαν τον πατέρα τους, ο οποίος χάζευε έξω από το παράθυρο και του είπαν:

- Κύριε, σας παρακαλούμε. Κάντε κάτι με τα παιδιά σας. Έχουν αναστατώσει όλο το βαγόνι. Είναι ανεπίτρεπτο αυτό.

- Δεν το πρόσεξα, συγνώμη, απάντησε αυτός ξαφνιασμένος. Βλέπετε μας ειδοποίησαν και πηγαίνουμε στο νοσοκομείο και σκεφτόμουν πώς να τους πω ότι πέθανε πριν λίγο η μητέρα τους.

Οι μέχρι πριν λίγο ενοχλημένοι επιβάτες, μόλις κατανόησαν τι συνέβη σταμάτησε να τους πειράζει η συμπεριφορά των παιδιών. Ένιωσαν μόνο συμπόνοια.

Έτσι κι εμείς. Αν αντιδρούμε με «άσχημο» τρόπο κάποιες φορές, αν έχουμε «αδυναμίες», αν κάνουμε «λάθη» δεν είναι επειδή είμαστε «κακοί», «βλάκες», «άχρηστοι», «ανίκανοι». Κάποια στιγμή πονέσαμε κι εμείς στο παρελθόν. Όσο πιο μεγάλες οι «αδυναμίες» μας τόσο πιο πολύ πόνο βιώσαμε.

Αν καταλάβουμε τον εαυτό μας τις δυσκολίες που πέρασε τότε θα σταματήσουμε να τον κατηγορούμε και να τον μαστιγώνουμε. Αντί γι αυτό θα τον συμπονέσουμε. Θα του δώσουμε τη συμπόνοια που έχει ανάγκη.

Οι αδυναμίες μας και τα λάθη μας θα μας πάψουν να μας ενοχλούν καθώς θα καταλάβουμε ότι είναι ευθείς συνέπειες των βιωμάτων μας. Μπορεί να αποφασίσουμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε τις αδυναμίες μας αν θελήσουμε. Αλλά δίχως τις κατηγορίες.

Η αυτοσυμπόνοια είναι η σημαντικότερη δεξιότητα που καλείται να αναπτύξει κάποιος, όπως περιγράφεται αναλυτικά στο νέο μου βιβλίο Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής.

Ας πούμε στον εαυτό μας, λοιπόν:
«Τι έχεις τραβήξει κι εσύ…»
«Πόσο δύσκολα πρέπει να έχεις περάσει…»
«Πόσο έχεις ταλαιπωρηθεί…»

Ας κατανοήσουμε τον εαυτό μας.
Και μετά, ναι. Μετά θα μπορέσουμε και να τον αγαπήσουμε.

Κάνε αυτή την εικόνα. Σκέψου το ακόλουθο παράδειγμα.
Περπατάς στο δρόμο και βλέπεις στα σκουπίδια ένα μικρό γατάκι. Θέλεις να το χαϊδέψεις. Πλησιάζεις και μόλις απλώνεις το χέρι σου, αυτό βγάζει νύχια και σε γρατζουνάει. Πονάς.

Εκεί έχεις δυο επιλογές.
1. Σκέφτεσαι: «Α, το παλιόγατο. Να με πληγώσει θέλει» Ίσως του δώσεις και μια (ελπίζω πως δε θα το κάνεις). Και σηκώνεσαι και φεύγεις.
2. Σκέφτεσαι: «Α, το καημένο. Φοβισμένο είναι. Ποιος ξέρει πώς του έχουν φερθεί.» Και αποφασίζεις να το πλησιάσεις.

Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τον εαυτό σου. Όταν σε δυσκολεύουν οι αντιδράσεις σου, όταν πληγώνεις τους άλλους ανθρώπους αλλά και εσένα, δεν είναι επειδή είσαι κακός, απαράδεκτος και τζαναμπέτης. Φοβισμένος είσαι. Σου έχουν φερθεί κι εσένα άσχημα στο παρελθόν. Έχεις και εσύ ταλαιπωρηθεί πολύ και η τωρινή σου συμπεριφορά είναι ευθεία συνέπεια του δικού σου δράματος.

Τι μπορείς να κάνεις στην πράξη;

Για να πλησιάσεις ένα φοβισμένο γατάκι δεν γίνεται να πας και να το πάρεις αγκαλιά. Θα θελήσει να φύγει, να κρυφτεί και να σε πληγώσει. Είναι φυσιολογικό Χρειάζεται χρόνος.
Θα του πας λίγο γαλατάκι και θα κάτσεις στα δέκα μέτρα να περιμένεις.
Την επόμενη μέρα θα του ξαναπάς ακόμα λίγο και θα κάτσεις στα επτά μέτρα.
Την επόμενη μέρα λίγο πιο κοντά.

Μετά από λίγο καιρό το γατάκι θα σε εμπιστευτεί και θα σε αφήσει να το έχεις πλησιάσει αρκετά. Μετά θα μπορέσεις να το χαϊδέψεις.
Προσοχή όμως. Μια απότομη κίνηση, τον αρχικό καιρό, και θα ξαναφύγει. Θα αγριέψει και πάλι. Και θα ξαναρχίσεις σχεδόν από την αρχή.

Χρειάζεται υπομονή. Έτσι και με τον εαυτό σου.

Δε θα έχεις την απαίτηση να σταματήσεις αμέσως να φωνάζεις και να μιλάς άσχημα. Δε θα έχεις την απαίτηση να αρχίσεις να γυμνάζεσαι με τη μια. Δε θα έχεις την απαίτηση να σταματήσεις τις βλακείες.
Σιγά σιγά. Με κατανόηση. Με υπομονή και τρυφερότητα. Όπως θα φερόσουν στο φοβισμένο γατάκι για να πας κοντά του.

Έτσι θα φερθείς στο φοβισμένο παιδάκι που έχεις μέσα σου. Το παιδάκι που τα σπάει όλα όταν το προκαλέσουν. Γιατί κατανοείς τι έχει περάσει.
Και αν καμιά φορά πισωγυρίσεις και βρίσεις ή φωνάξεις ή υιοθετήσεις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και τα κάνεις όλα μαντάρα, δείξε συμπόνοια. Δεν πειράζει.

Παίρνει χρόνο η επούλωση των φόβων. Και τον έχεις τον χρόνο. Θα κάνεις παρέα με τον εαυτό σου, όλη σου τη ζωή!