Εσκεμμένος αυτοτραυματισμός στην εφηβεία

«Η Ελένη είναι 15 ετών και το τελευταίο διάστημα κλείνεται στο δωμάτιό της για πολλές ώρες. Χθες κλείστηκε για δύο μέρες περίπου. Οι γονείς δεν γνωρίζουν τί έκανε η έφηβη στο δωμάτιό της κλειδωμένη. Οι γονείς εδώ και δύο χρόνια βιώνουν έναν σοβαρά διαταραγμένο γάμο, και δεν της δίνουν σημασία.

Η Ελένη όταν βγήκε από το δωμάτιό της είχε προκαλέσει έντονα τραύματα στα χέρια της και στα πόδια της με αιχμηρό αντικείμενο.

Μεταφέρθηκε στη κλινική και αφού επουλώθηκαν τα τραύματα ξεκίνησαν οικογενειακές συνεδρίες η Ελένη και οι γονείς της με παιδοψυχολόγο. Η Ελένη δεν άντεχε ψυχικά τον διαταραγμένο γάμο των γονιών της…»

Εσκεμμένος αυτοτραυματισμός

Ο εσκεμμένος αυτοτραυματισμός αφορά την βλάβη του εαυτού, με διαφορετικούς τρόπους και μέσα.

Συνηθέστερα, εμφανίζεται στην εφηβεία και στα κορίτσια. Μπορεί να περιλαμβάνει την πρόκληση τραυμάτων στο σώμα με αιχμηρά αντικείμενα, χτυπήματα, καψίματα ή ακόμα και σπάσιμο των οστών. Τα κορίτσια συνήθως χρησιμοποιούν το κόψιμο ενώ τα αγόρια τείνουν να χτυπούν το σώμα τους.

Αποκτήστε το βιβλίο Πώς να μιλάτε στους εφήβους ώστε να σας ακούν και πώς να τους ακούτε ώστε να σας μιλούν από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Κλινικά χαρακτηριστικά αυτοτραυματισμού

Τα κύρια κλινικά χαρακτηριστικά αναφέρονται σε οξεία δυσφορία, σε διαφορετικές ψυχοκοινωνικές αγχογόνες καταστάσεις όπως η οικογενειακή δυσαρμονία και η κακοποίηση.

Τα περισσότερα επεισόδια παρατηρούνται στα πλαίσια αγχογόνων καταστάσεων, κυρίως δυσκολίες σχέσεων ή προβλήματα στο σχολείο, τα οποία πρέπει να διερευνώνται με προσοχή.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο αυτοτραυματισμός συσχετίζεται με αυτοκτονικό ιδεασμό ή και απόπειρες αυτοκτονίας γι αυτό είναι σημαντικό να διερευνάται.

Επίσης μπορεί να συσχετίζεται με αγχώδη διαταραχή, με κατάθλιψη ή με διαταραχή της διατροφής. Τις περισσότερες φορές ο εσκεμμένος αυτοτραυματισμός αποτελεί μια δυσλειτουργική εκτόνωση των αρνητικών συναισθημάτων που βιώνουν οι έφηβοι.

Οι περισσότεροι έφηβοι που αυτοτραυματίζονται έχουν την τάση να κρατούν αυτή την ενέργεια μυστική, λόγω ντροπής ή φόβου μην τους ανακαλύψουν. Για παράδειγμα, αν κόβονται, μπορεί να καλύπτουν το δέρμα τους φορώντας μακριά μανίκια ακόμα και το καλοκαίρι.

Λόγοι αυτοτραυματισμού

Οι έρευνες γύρω από τον αυτοτραυματισμό έχουν συγκεντρώσει κάποια σημαντικά στοιχεία που πιθανόν εξηγούν γιατί ένα έφηβο άτομο οδηγείται σε αυτόν. 

• Η πιο συχνή περίπτωση που συμβαίνει ο αυτοτραυματισμός είναι για να μετατοπιστεί η προσοχή στο φυσικό σωματικό πόνο και να μειωθεί ο ψυχικός, δηλαδή το άτομο να ανακουφιστεί ψυχικά.

• Άλλη μία περίπτωση είναι το άτομο να αυτοτραυματίζεται ώστε να τιμωρεί τον «κακό» εαυτό του για μία πράξη που έκανε ή ακόμη και για μία σκέψη που δεν ενέκρινε.

• Ο αυτοτραυματισμός μπορεί να είναι ακόμη μια πηγή αναζήτησης βοήθειας. Το άτομο με την πράξη του προσπαθεί να ελκύσει την προσοχή και την αγάπη των κοντινών του ανθρώπων. Φωνάζει για βοήθεια. Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε την ανάγκη αυτή. Αν κάποιος αυτοτραυματίζεται για να πάρει την προσοχή, τότε πραγματικά την χρειάζεται.

• Πολλές φορές οι έφηβοι αναφέρουν ότι τραυμάτισαν το σώμα τους για πλάκα ή από περιέργεια.

• Κάποιοι νέοι επίσης, χαράζουν τα χέρια τους ώστε να βάλουν τα όρια και να ελέγχουν με αυτό τον τρόπο το περιβάλλον, να γίνουν πιο αυτόνομοι.

Θεραπεία εφήβων που αυτοτραυματίζονται

Η θεραπεία των εφήβων που αυτοτραυματίζονται, συνήθως περιλαμβάνει επισκέψεις σε παιδοψυχολόγο και ίσως σε παιδοψυχίατρο, ώστε να αναλυθούν οι σκέψεις και τα συναισθήματα σε βάθος. Οποιοσδήποτε αυτοτραυματισμός πρέπει να διερευνάται έγκαιρα και έγκυρα.

Αν ο γονιός εντοπίσει έγκαιρα τον αυτοτραυματισμό της κόρης ή του γιου του, ο ψυχοθεραπευτής μπορεί πιο εύκολα να την/τον υποστηρίξει ώστε να υιοθετηθούν λειτουργικοί εναλλακτικοί τρόποι έκφρασης και όχι αυτοκαταστροφικοί.

Γνωστικοσυμπεριφορική και οικογενειακή ψυχοθεραπεία

Ειδικότερα, η  γνωστικοσυμπεριφορική ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει τον έφηβο στην τροποποίηση των αρνητικών σκέψεων και της συμπεριφοράς, ιδιαίτερα όταν έχει εδραιωθεί ως συνήθεια.

Ταυτόχρονα, χρειάζεται οικογενειακή θεραπεία ώστε να μελετηθούν οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις καθώς επίσης και η διαφοροδιάγνωση από άλλες ψυχικές παθήσεις, όπως η κατάθλιψη.

Στην περίπτωση που μάθετε ότι το παιδί σας αυτοτραυματίζεται, είναι αναμενόμενο να αισθανθείτε μια ποικιλία συναισθημάτων από σοκ, θυμό μέχρι λύπη και ενοχή.

Μην περιμένετε ότι το παιδί σας απλά «θα ξεπεράσει» τη συμπεριφορά, ότι θα φύγει από μόνη της. Όπως και να έχει αν εντοπιστεί η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά πρέπει να αναζητηθεί βοήθεια το συντομότερο δυνατό κι όχι να «κουκουλωθεί» στα πλαίσια της οικογένειας.

Πηγές

Παπαγεωργίου, Α.Β. (2001). Παιδιά και Έφηβοι, Προβλήματα ψυχικής υγείας. University Studio Press, Θεσσαλονίκη

Klonsky, E.D., & Muehlenkamp, J.J. (2007). Self-Injury: A Research Review for the Practitioner. JOURNAL OF CLINICAL PSYCHOLOGY,63(11), 1045–1056.