Σπουδές & Επάγγελμα: Δική μου επιλογή ή επιλογή άλλων; Επιρροές από την οικογένεια και ασυνείδητες αποφάσεις για το επαγγελματικό μέλλον

Ακρόαση άρθρου......

Στην πορεία της εφηβείας, ο έφηβος, καλείται να αντιμετωπίσει ορισμένες προκλήσεις που του παρουσιάζονται στην ζωή. Από αλλαγές που παρατηρεί στο σώμα του, μέχρι προκλήσεις ψυχικής υγείας, άγχους, ενδοοικογενειακών, κοινωνικών καθώς και πολιτισμικών προκλήσεων.

Συνειδητή επιλογή ή συναισθηματικός εγκλωβισμός; Η πρόκληση των εφήβων μπροστά στο μέλλον

Κατά την διάρκεια ύπαρξης αυτών των προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει, βρίσκεται σε μια διαδικασία εξερεύνησης του εαυτού και αναζήτησης ρόλου μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.

Καλείται να απαντήσει σε ορισμένα ερωτήματα που του προκύπτουν και να ανακαλύψει τα ενδιαφέροντα, τις αξίες και τις δεξιότητές του. Κατά το μεταβατικό στάδιο πριν από την ενηλικίωσή του, εμπλέκεται σε μια διαδικασία εξέτασης και “ζύγισης” ορισμένων πληροφοριών με στόχο την διαμόρφωση αποφάσεων αναφορικά με την μετέπειτα επαγγελματική ζωή του.

Μερικά ερωτήματα για τα οποία καλείται να δώσει απαντήσεις ο νέος είναι:

• “Τι επάγγελμα θέλω να κάνω;”,
• “πως φαντάζομαι τον εαυτό μου σε μερικά χρόνια από τώρα;”,
• “θα έχω καλές οικονομικές απολαβές;”
• “Θα αποκτήσω γόητρο και ασφάλεια μέσω της δουλειάς μου;”,
• “θα αρέσει στους γονείς μου το επάγγελμα που θέλω να ακολουθήσω;”

Παρακάτω στο παρόν άρθρο, θα επικεντρωθούμε στο τελευταίο ερώτημα για το οποίο ο ίδιος καλείται να απαντήσει και θα το αναλύσουμε από την πλευρά της επιστήμης της ψυχολογίας.       

Από την ταύτιση στην ψυχική δυσφορία: Όταν το επάγγελμα δεν είναι προσωπική επιλογή

Η επιλογή σπουδών και ταυτόχρονα η επιλογή επαγγέλματος στην μετέπειτα επαγγελματική πορεία, αποτελούν κρίσιμο σημείο στην ζωή ενός ανθρώπου. Οι αποφάσεις αυτές, συνδέονται άρρηκτα, όπως προαναφέρθηκε, με τα ενδιαφέροντα  του ατόμου, τις αξίες που πρεσβεύει και τις δεξιότητές του. Η επιλογή σπουδών και επαγγέλματος, ταυτόχρονα, συνδέεται και με μακροχρόνιες συνιστώσες όπως

• η εύρεση ταυτότητας,
• η αυτοεικόνα,
• η κοινωνική ένταξη
• η οικονομική ανεξαρτησία.

Ποιος όμως είναι αυτός που χαράζει το επαγγελματικό μονοπάτι του νέου;Είναι ο ίδιος ο νέος ή το οικογενειακό περιβάλλον;

Ορισμένες φορές, πίσω από τις φαινομενικά συνειδητές επιλογές του έφηβου, βρίσκονται κρυμμένα γονεϊκά απωθημένα και ενδοοικογενειακοί παράγοντες που τον ωθούν στις εκάστοτε επαγγελματικές αποφάσεις, εξαιτίας των οποίων βιώνει έναν συναισθηματικό εγκλωβισμό, μη μπορώντας να διαφύγει από αυτόν.

Η ενδοψυχική πίεση που νιώθει, τελικά τον ωθεί σε αποφάσεις που στην πραγματικότητα δεν επιθυμούσε να πάρει, γεμίζοντάς τον με αρνητικά συναισθήματα, ενοχές και αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό. 

Ένα από τα φαινόμενα που παρατηρούνται, είναι αρχικά οι μεγάλες προσδοκίες των γονέων ως προς την επαγγελματική πορεία του παιδιού λόγω της περιορισμένης πληροφόρησης των σχολών και της αγοράς εργασίας, καθώς και της εξιδανίκευσης ορισμένων επαγγελμάτων λόγω της οικονομικής ευχέρειας ή του γοήτρου που οι ίδιοι οι γονείς θεωρούν ότι προσφέρουν αυτά (π.χ δικηγόρος, γιατρός).

Επίσης, τα ενυπάρχοντα απωθημένα των γονέων σχετικά με τα επαγγέλματα που δεν κατάφεραν να ασκήσουν οι ίδιοι, μετατρέπονται σε έντονη συναισθηματική πίεση προς το παιδί κατά την χρονική περίοδο επιλογής επαγγέλματος.

Το παιδί από την άλλη πλευρά, μη συνειδητοποιώντας την υποσυνείδητη γονεϊκή επιρροή, αποδέχεται την έντονη πίεση επιζητώντας την επιβεβαίωση και την αναγνώριση από τους γονείς χωρίς πραγματικά να αποδεχτεί τις εσωτερικές του επιθυμίες και να πορευθεί με αυτές.

Σύμφωνα με την ψυχοδυναμική προσέγγιση, δημιουργείται το φαινόμενο της ταύτισης, όπου ο έφηβος στην προκειμένη περίπτωση υιοθετεί τις επιθυμίες των γονέων του με σκοπό να μην διαταράξει τον οικογενειακό πυρήνα και τις μεταξύ τους σχέσεις.

Ο φόβος της μη αποδοχής από αυτούς, οδηγεί τον έφηβο να ταυτίζεται με τα δικά τους θέλω. Η λανθασμένη επιλογή επαγγέλματος, σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργεί ως μέσο για την διατήρηση μιας υγειούς σχέσης, σύμφωνα με το σκεπτικό του.

Ενώ αυτές οι διεργασίες δεν είναι συνειδητές, όταν ο ίδιος έρθει έπειτα σε επαφή με μια σχολή ή ένα επάγγελμα που δεν τον γεμίζει συναισθηματικά και δεν πρεσβεύει τις αξίες και τα ενδιαφέροντα του, τότε κατακλύζεται από συναισθήματα έντονης ματαίωσης, ανικανότητας, έντονης ψυχικής δυσφορίας και αίσθησης ανυπαρξίας του εαυτού. Αισθάνεται ότι κρίνεται η κοινωνική του ταυτότητα και ο κοινωνικός του ρόλος.

Πέραν των συναισθηματικών συγκρούσεων που βιώνει, ο ίδιος ο νέος παθητικοποιεί τον εαυτό του, μη μπορώντας να λάβει αποφάσεις και κάνοντας πάντα αυτό που επιθυμούν οι τρίτοι. Εν συνεχεία, δημιουργούνται συγκρούσεις με συνομηλίκους και με το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, στο οποίο παραιτείται και απομονώνεται από ανθρώπους που θεωρεί ότι τον επηρέασαν ή δεν τον βοήθησαν κατά την διάρκεια της επιλογής σπουδών ή επαγγέλματος.

Σε αυτό το στάδιο λοιπόν στο οποίο βρίσκεται εγκλωβισμένος, η αναζήτηση επαγγελματικής και ψυχολογικής υποστήριξης είναι καθοριστικής σημασίας για αυτόν. Το άτομο θα βοηθήσει τον εαυτό του να κατανοήσει αρχικά τις άδηλες οικογενειακές επιρροές, υπεύθυνες για τις επαγγελματικές του επιλογές, τον τρόπο που αυτές υποσυνείδητα εισήλθαν στον εσωτερικό κόσμο του έφηβου και τον τρόπο που επηρέασαν την ψυχική του υγεία. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σημαντικό ο νέος να εκλάβει τις παραπάνω συνιστώσες ως ευκαιρία για εξέλιξη και όχι ως μια αποτυχία.

Με την σκέψη της εξέλιξης, θα ενισχυθεί η ψυχική του ανθεκτικότητά και η ελπίδα καθώς θα επαναφέρει τον εαυτό του σε τροχιά ανάπτυξης.

Επίσης, η επιλογή διαφορετικής και σωστής επαγγελματικής κατεύθυνσης, δεν καθίσταται ως μοναδικός στόχος. Η επίτευξη της εσωτερικής ακρόασης, της αποδοχής του εαυτού και της σύνδεσης του με το επαγγελματικό νόημα, αποτελούν επίσης σημαντικές παραμέτρους για μια ουσιαστική και ολοκληρωμένη επαγγελματική πορεία.

Μέσα από αυτές τις παραμέτρους, το άτομο μπορεί να αφουγκραστεί τις εσωτερικές του ανάγκες και να προσδώσει νόημα στο επαγγελματικό του ταξίδι. Τέλος, εξίσου σημαντική καθίσταται η υποστήριξη και του οικογενειακού πλαισίου ώστε να μπορούν να διευκολύνουν τον νέο αντί να τον εμποδίζουν στις επιλογές του.

Μέσω της ενημέρωσης, οι γονείς με κατευθυντήριες γραμμές,  θα ενισχύσουν την αυτονομία του παιδιού, την ικανότητά να αποφασίζει μόνο του και θα δημιουργήσουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αποδοχής ανάμεσά τους.                                                             

Η επαγγελματική επιλογή λοιπόν, δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, γίνεται όμως εφικτή εάν υπάρχουν τα σωστά θεμέλια μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Φόβοι, επιθυμίες και απωθημένα ενδεχομένως, είναι δυνατόν να υπάρχουν στο οικογενειακό πλαίσιο.

Το ζητούμενο είναι να υπάρξει σωστή διαχείριση όλων αυτών των παραμέτρων και ο νέος να επιλέξει την σχολή ή το επάγγελμα που πραγματικά επιθυμεί. Για να συμβεί αυτό, το οικογενειακό πλαίσιο χρειάζεται να σεβαστεί την μοναδικότητα και την ατομικότητα του παιδιού. Με στέρεες βάσεις, θα αναπτυχθεί η επαγγελματική ταυτότητα του νέου, θα βρεθεί το νόημα που αναζητά ως αποτέλεσμα εσωτερικών διεργασιών και όχι εξωτερικών παραγόντων.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: W. W. Norton & Company

Freud, S. (1923). The ego and the id. Standard Edition, 19.

Savickas, M. L. (2020). Career construction theory and practice: Evolving narratives for career intervention. In P. J. Robertson, T. Hooley, & P. McCash (Eds.), The Oxford handbook of career development (pp.109-125). Oxford University Press. 

Super, D. E (1990). A life-span, life-space approach to career development. In D. Brown & L. Brooks (Eds.), Career choice and development (2 nd ed., pp. 197-261). Jossey-Bass 

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ζήσης Ρέππας - Ψυχολόγος

Ζήσης Ρέππας: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κάτοχος άδειας άσκησης επαγγέλματος Ψυχολόγου. Κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου (MSc) στην Επαγγελματική Συμβουλευτική και Προσανατολισμό από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.Πιστοποιημένη επιμόρφωση στη Σχολική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. 

23310 28872

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού