Τα συναισθήματα και η διαχείριση τους στη ζωή μας

Το συναίσθημα είναι μία πολύπλοκη διαδικασία που φανερώνει την υποκειμενική σχέση ανάμεσα στο άτομο και μία κατάσταση. Είναι η αρνητική ή θετική θυμική αντίδραση σε ένα ερέθισμα που παίρνουμε από το περιβάλλον, που μπορεί να συμπεριλαμβάνει και τη συμπεριφορά ενός άλλου ατόμου.

Κατηγοριοποίηση συναισθημάτων

Τα περισσότερα συναισθήματα συμβαίνουν μέσα σε ένα πλαίσιο στενών σχέσεων και αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα συναισθήματα είναι κατά κανόνα κοινωνικά.

Μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις ευρείες διαπροσωπικές κατηγορίες: τα στοργικά, τα αυτοσυνειδησιακά, τα μελαγχολικά και τα εχθρικά.

Τα πρώτα εξελίσσονται μέσω των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων του ατόμου, και του προσφέρουν το αίσθημα της σύνδεσης, της ασφάλειας και του δεσμού με τους άλλους.

Τα δεύτερα έχουν έντονη αυτοεστίαση, ωστόσο δεν χάνουν τον διαπροσωπικό τους χαρακτήρα, καθώς οι συμπεριφορές που είναι απόρροια αυτών των συναισθημάτων έχουν διαπροσωπική εστίαση. Για παράδειγμα ως αυτοσυνειδησιακό συναίσθημα καλείται η ντροπή, η ενοχή που παράγουν απολογητικές αποκρίσεις διαπροσωπικού χαρακτήρα για την ανακούφιση του συναισθηματικού προσωπικού «εγώ».

Τα μελαγχολικά συναισθήματα, έχουν συνήθως αρνητικό χαρακτήρα αφού βιώνονται ως αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις μέσα σε περιστάσεις όπως ένας θάνατος ή ένας χωρισμός. Η λύπη, η θλίψη, η μοναξιά, η κατάθλιψη είναι μελαγχολικά συναισθήματα.

Στην τελευταία κατηγορία, τα εχθρικά συναισθήματα, έχουν έντονο κοινωνικό χαρακτήρα, και συμβαίνουν, περισσότερο, μέσα στο πλαίσιο των στενών διαπροσωπικών σχέσεων, διότι όσο πιο κοντά είσαι με έναν άνθρωπο, τόσο πιο πολύ γνωρίζεις τις αδυναμίες του και «πατάς» πάνω σε αυτές. Ένα εχθρικό συναίσθημα όπως ο θυμός, μπορεί να προκύψει όταν κάποιος νιώσει πληγωμένος ή ότι απειλείται μέσα σε μία σχέση.

Διαχείριση συναισθημάτων

Τα συναισθήματα, λοιπόν, είτε κατηγοριοποιημένα είτε αυτόνομα συχνά «ταλαιπωρούν» και προβληματίζουν. Η διαχείριση των συναισθημάτων, είναι αυτό που συνήθως δυσκολεύει το άτομο, πιο πολύ και από το ίδιο το συναίσθημα. Τις περισσότερες φορές που μας δημιουργούνται αρνητικά συναισθήματα, προσπαθούμε να τα απωθήσουμε με σκοπό να απομακρύνουμε κάθε δυνατή «απειλή» που μπορεί να εδραιωθεί και να μας φέρει αντιμέτωπους με μία άσχημη, δύσκολη ή τραυματική κατάσταση για εμάς.

Ίσως κάποιες φορές, μία τέτοια αντιμετώπιση να είναι η καλύτερη λύση για την δεδομένη στιγμή που μας συμβαίνει, και σίγουρα να μας ανακουφίζει από επιπλέον συναισθηματικό φόρτο.

Ωστόσο, χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι μία αποφυγή, όσο σωτήρια και αν μοιάζει, στην πραγματικότητα ενεργοποιεί μία διαδικασία συσσώρευσης αρνητικών και πιεστικών συναισθημάτων, που αργά ή γρήγορα, θα μετουσιωθούν και θα ξεσπάσουν σε κάτι άλλο ή σε πολλά «μικρά άλλα».

Στην ουσία, η ανακούφιση που μας προσφέρει είναι πρόσκαιρη, και μας απομακρύνει από την ουσιαστική επίλυση ή έστω προσπάθεια επίλυσης μίας κατάστασης που μας ενοχλεί. Είναι σαν μία ασυνείδητη διεργασία αυτό-μπλοκαρίσματος κατά την οποία δεν ξεφεύγουμε από αυτό που μας δυσκολεύει αλλά το μεγαλώνουμε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αναγνωρίσουμε την αξία της επαφής με τα συναισθήματα μας και την αξία του αυθεντικού βιώματος των συναισθημάτων μας, είτε μας «πονάνε» είτε μας ενθουσιάζουν. Με αυτόν τον τρόπο βοηθάμε τον ίδιο μας τον εαυτό να μας κατανοήσει και όσο και αν δεν μας αρέσουν κάποια συναισθήματα μας, αλλά και ότι αυτά δημιουργούν, είναι μία διαδικασία εκμάθησης του αυτό-σεβασμού και της αυτό-αποδοχής.

Είναι κατανοητό, ότι κάποια πράγματα δεν θέλουμε ούτε να τα βιώσουμε αλλά ούτε να τα συζητήσουμε με κάποιον γιατί μας τοποθετούν σε μία δύσκολη συναισθηματική κατάσταση που μας θυμίζει ήχους, εικόνες, ανθρώπους και καταστάσεις που δεν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε.

Η αποφυγή δημιουργεί περισσότερο πόνο

Ένα δύσκολο παρελθόν, δεν συνεπάγεται πάντα ένα καθορισμένο από αυτό παρόν και μέλλον σε σχέση με τις συναισθηματικές μας δυσκολίες και τα αρνητικά μας συναισθήματα. Ό,τι «κουβαλάμε» μαζί μας, είναι η δική μας ιστορία με τα δικά μας συναισθήματα, τα οποία πρέπει να «αγκαλιάζουμε» για να μάθουμε να ζούμε μαζί με αυτά, όταν εμφανίζονται. Η μονιμότητα τους εξαρτάται από την δική μας αντίδραση στην υποτροπή τους.

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΔΙΑΛΕΞΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ
3 Μήπως μεγάλωσες και εσύ με γονείς που ήταν απόμακροι; Δύστροποι; Εγωκεντρικοί; Απορριπτικοί; Ελεγκτικοί; Επικριτικοί; Μη-διαθέσιμοι;
Ανακάλυψε τους τέσσερις τύπους τοξικών-ανώριμων γονέων

Δεν γίνεται να τα αποφύγουμε όσο και αν το προσπαθούμε, και ο καλύτερος τρόπος για να τα αντιμετωπίσουμε είναι να τα βιώσουμε, να τα εκφράσουμε και μετέπειτα να τα διερευνήσουμε παραπάνω και να τα σεβαστούμε.

Όλο αυτό, θα μπορούσε να λεχθεί ως μία κατάσταση που γνωστικά μπορεί να εξορθολογίζεται όμως συναισθηματικά δυσκολεύεται να ισορροπήσει, και είναι σεβαστό μέχρι το σημείο που δεν μας κρατά πίσω, τόσο συναισθηματικά όσο και πρακτικά.

Η επαφή και η έκφραση των συναισθημάτων μας, εκτός του ότι μας βοηθά να καταλάβουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, αλλά και να θέσουμε τα όρια μας σε σχέση με τους άλλους, είναι μία μορφή εκτόνωσης και αποφόρτισης της πίεσης που μπορεί να μας προκαλούν.

Το θέμα είναι πόσο έτοιμοι είμαστε να αυτό-αποκαλυφθούμε και να επικοινωνήσουμε συναισθηματικά με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Βιβλιογραφία:

Στενές σχέσεις, C. Hendrick & S.S. Hendrick (Eπιστημονική επιμέλεια Παναγιώτης Κορδούτης)