Το μαζί αλλιώς: Για τις οικογένειες που μαθαίνουν να αγαπούν από μακριά

Ακρόαση άρθρου......

Η Κλαίρη έμεινε στη Σουηδία αυτό το Πάσχα. Δεν ήταν η πρώτη φορά, ούτε ήταν κάτι που δεν είχε υπολογίσει. Η δουλειά, η απόσταση, οι ρυθμοί της νέας της ζωής οδήγησαν σε μια απόφαση που φαίνεται να ανήκει στην καθημερινότητα πολλών ανθρώπων.

Όμως τίποτα από αυτά δεν καταργεί το αίσθημα του νόστου. Εκείνο το ανεπαίσθητο τράβηγμα προς το γνώριμο, το οικείο, το «μαζί» που κάποτε θεωρούνταν δεδομένο και τώρα αφήνει έναν γλυκό πόνο κι ένα σφίξιμο γύρω από την καρδιά.

Η απουσία δεν ακυρώνει τη σύνδεση

Στον Βόλο, οι γονείς της έστρωσαν το τραπέζι, όπως κάθε χρονιά. Φαγητά, γνώριμα οικεία πρόσωπα που εμφανίζονται στις οικογενειακές στιγμές σαν τελετουργεία, ιστορίες που ανακυκλώνονται κάθε φορά με λίγες περισσότερες λεπτομέρειες ή λίγη περισσότερη υπερβολή. Η Κλαίρη μίλησε μαζί τους από την κάμερα. Αντάλλαξαν ευχές, γέλια, εικόνες και δάκρυα.

Και μαζί μ’ αυτά, αντάλλαξαν κάτι πολύ πιο βαθύ — μια υπενθύμιση.

Η αγάπη αντέχει την απόσταση, αρκεί να τη διαπερνά.

Οι σχέσεις πέρα απο τον χώρο και τον χρόνο

Αυτού του είδους η απόσταση είναι πια ένας εξαιρετικά κοινός τόπος για πάρα πολλούς ανθρώπους. Δεν αφορά σε μια οικογενειακή ρήξη, ούτε ένα συναισθηματικό χάσμα. Δεν είναι η αποκοπή που τόσο συχνά συζητείται στις μέρες μας, μέσα από έννοιες όπως η “τοξικότητα” ή η “οριοθέτηση”. Αντίθετα, προκύπτει από τις απαιτήσεις τις ζωής που πολλές φορές επιβάλλει να αλλάξουμε τόπο, πλαίσιο, ρυθμούς και τότε, οι σχέσεις μένουν μετέωρες. Γι’ αυτό μιλάμε για ανθρώπους που συνδέονται, που αγαπιούνται βαθιά, αλλά που δεν συνυπάρχουν πια με τον τρόπο που θα ήθελαν και αυτό τους κάνει να κουβαλούν μια κρυφή πίκρα.

Ζούμε σε μια εποχή που μας ενθαρρύνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να κόβουμε δεσμούς — και αυτό, ακόμη κι αν σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει να γίνεται απαραίτητη ενέργεια αυτοφροντίδας, δεν είναι πάντα αυτό που έχουμε ανάγκη.

Εξάλλου, δεν είναι όλες οι αποστάσεις αποτέλεσμα συγκρούσεων. Υπάρχουν και εκείνες οι πιο υπόγειες, οι πιο αθόρυβες αλλαγές, που δεν περιέχουν καμία ανοιχτή ρήξη, καμία εμφανή ένταση — και παρόλα αυτά απαιτούν από εμάς μια ολόκληρη επανατοποθέτηση απέναντι στον εαυτό μας, τη ζωή μας και τους ανθρώπους γύρω μας.

Πιο συγκεκριμένα, απαιτούν από εμάς να αναπτύξουμε την ικανότητα να συνυπάρχουμε, χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχουμε στον ίδιο φυσικό τόπο και πραγματικό χρόνο. Να κρατιόμαστε δηλαδή από την αγάπη ακόμα κι όταν λείπει η καθημερινή τριβή.

Φαίνεται, λοιπόν, πως σε αυτές τις περιπτώσεις το «μαζί» δεν μετριέται απλά σε τραπέζια ή σε πτήσεις, αλλά στη φροντίδα που διατηρείται με συνέπεια. Στις φράσεις που επιστρέφουν με οικειότητα, στα μηνύματα που δεν χρειάζονται αφορμή, στη διάρκεια της επικοινωνίας που δεν εξαρτάται από τις περιστάσεις. Στην εμπιστοσύνη, ότι η σχέση δεν χρειάζεται θεσμοθετημένες αφορμές και επιβεβαιώσεις για να σταθεί — γιατί η αγάπη έχει διαμορφώσει έναν τόπο σταθερό μέσα της, πέρα από την απόσταση και πέρα από τον χρόνο.

Οι γιορτές κάνουν αυτή τη μετατόπιση πιο αισθητή. Είναι οι στιγμές που αναδεικνύουν τη φυσική απουσία, που ενεργοποιούν τη μνήμη, την ανάγκη, την επιθυμία και τις κοινωνικές επιταγές, γι’ αυτό και δεν είναι πάντα εύκολες.

Ο νόστος, σε αντίθεση με την παρωχημένη αντίληψη που τον ταυτίζει με καθήλωση στο παρελθόν, λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα σε αυτό που υπήρξε, σε αυτό που συνεχίζει να ζει μέσα μας και σε αυτό που εξακολουθεί να μας κινεί, αφού επιστρέφει ως δύναμη που ενεργοποιεί τη μνήμη και διαμορφώνει νέα εσωτερικά τοπία. 

Πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους των γιορτών, νιώθουν να διχάζονται ανάμεσα στο πού βρίσκονται και πού ανήκουν.

Δεν είναι απλή απουσία· είναι ένα πεδίο εσωτερικής επεξεργασίας, μετασχηματισμού και επαναπροσδιορισμού της σχέσης με τους άλλους.

Η οικογένεια ως ένας δυναμικός δεσμός συναισθηματικής ανθεκτικότητας

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η οικογένεια παύει να λειτουργεί ως ένα αμετάβλητο – και ίσως και δύσκαμπτο – σύστημα κανόνων και μετατρέπεται σε έναν ζωντανό ιστό σχέσεων. Έναν ιστό που επιτρέπει στα μέλη της να παρίστανται με τον δικό τους, μοναδικό και μεταβαλλόμενο τρόπο.

Η έννοια της παρουσίας αποκτά ευελιξία, ακολουθώντας την πορεία των προσώπων και τις ανάγκες που γεννιούνται σε κάθε φάση ζωής.

Έτσι, δημιουργείται χώρος για ατομική πορεία χωρίς να διακυβεύεται η συνοχή. Η οικογένεια έχει τη δυνατότητα να απομακρυνθεί από ρόλους ή δομές που δεν ανταποκρίνονται πλέον στις καινούριες ανάγκες της, να αναστοχαστεί και να ανασυνθέσει τη μορφή της.

Όταν ο πυρήνας παραμένει η αγάπη και ο αμοιβαίος σεβασμός, τότε αναδύονται νέοι δρόμοι σχέσης· δρόμοι μέσα από τους οποίους ο δεσμός διατηρεί τη ζωντάνια του, εξελίσσεται και αντλεί νέο νόημα μέσα από τα εκάστοτε πλαίσια που τον φιλοξενούν.

Στην περίπτωση της Κλαίρης, οι γονείς της έμαθαν σταδιακά να μη συνδέουν την έννοια της σχέσης με την τακτική επιστροφή, ούτε να περιμένουν κάθε γιορτή ως απόδειξη εγγύτητας. Η αποδοχή αυτής της μετατόπισης δεν υπήρξε ούτε αυτόματη ούτε ανώδυνη. Πέρασε μέσα από μια εσωτερική διαδρομή, γεμάτη από σκέψεις, αναμονές, ερωτήματα, πλήθος συναισθημάτων — αλλά και από την αργή απομάκρυνση από πολιτισμικά στερεότυπα που θέλουν την οικογένεια “μαζί” με έναν συγκεκριμένο και κοινώς αποδεκτό τρόπο που εμμένει περισσότερο στο φαίνεσθαι παρά στο είναι. Μέσα σε αυτή την πορεία, οι γονείς της έμαθαν να συνυπάρχουν μέσα στη σχέση τους με την κόρη τους, χωρίς να προσκολλώνται σε αυτό που προσδοκούσαν με βάση τα κοινωνικά στερεότυπα ή τις προσωπικές τους επιθυμίες. Αναγνώρισαν, με τον δικό τους ρυθμό, ότι η αγάπη μπορεί να διατηρείται ζωντανή ακόμη κι όταν εκφράζεται αλλιώς – όχι λιγότερο, αλλά διαφορετικά.

Και η Κλαίρη, από τη δική της πλευρά, απέκτησε σταδιακά τη δεξιότητα να κινείται μέσα σε αυτή τη νέα δυναμική χωρίς ενοχές και χωρίς την ανάγκη να αντισταθμίσει την απόσταση με πράξεις επιβεβαίωσης. Έμαθε να αναγνωρίζει τη φροντίδα και την αγάπη που αντέχει στον χρόνο και να την ανταποδίδει με τρόπους που δεν ακολουθούν πάντα μια επιβεβλημένη μορφή συναισθηματικής έκφρασης. Η σχέση με την οικογένειά της δεν μετριέται πια με αφίξεις και αναχωρήσεις, αλλά με τη σταθερότητα ενός δεσμού που προσαρμόζεται χωρίς να φθείρεται και που εξελίσσεται όχι επειδή ξεχνά, αλλά επειδή μπορεί και μαθαίνει.

Η οικογένεια σε απόσταση δεν είναι “λιγότερο οικογένεια”. Είναι μια σχέση που έχει βρει τον τρόπο να παραμένει ενεργή μέσα στην αλλαγή και ταυτόχρονα συνεχίζει να προσφέρει στα μέλη της την αίσθηση του «ανήκειν». Δεν χρειάζεται να προσαρμοστεί σε πρότυπα, ιδανικές εικόνες ή εσωτερικές επιταγές που δεν συνάδουν με τις νέες ανάγκες της.

Δεν εξαρτάται από το πόσες φορές ειδωθήκατε, πόσους καφέδες ήπιατε στο μπαλκόνι ή πόσες φορές μαγειρέψατε μαζί. Όπως γράφει και η Bell Hooks στο βιβλίο της All About Love,

“η αγάπη είναι μια πράξη βούλησης — τόσο πρόθεση όσο και ενέργεια. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να αγαπάμε. Επιλέγουμε να αγαπάμε.”

Κι όταν αυτή η επιλογή παραμένει ενεργή μέσα στις μετατοπίσεις, ο δεσμός διατηρεί τη ζωντάνια του· δεν εξαρτάται από τη μορφή, αλλά από τη σταθερότητα της πρόθεσης και την ειλικρίνεια της παρουσίας.

Αν κάτι φάνηκε πιο καθαρά αυτό το Πάσχα, είναι ότι δεν χρειάζεται να είμαστε παρόντες με τον ίδιο τρόπο για να συνυπάρχουμε. Η παρουσία έχει πολλές μορφές. Γι’ αυτό και όταν μια οικογένεια επιτρέπει αυτές τις μορφές να υπάρχουν χωρίς άγχος, χωρίς ενοχές, χωρίς απόλυτους κανόνες, τότε αφήνει χώρο για τον άλλον να συνεχίσει να ανήκει — όχι επειδή επέστρεψε στον παλιό του ρόλο και τις επιταγές του, αλλά επειδή μπορεί πια να είναι παρών με τον τρόπο που είναι διαθέσιμος, χωρίς να χρειάζεται να εξηγεί ή να απολογείται για αυτό.

Κι έτσι, εν τέλει αυτό που μένει δεν είναι η μορφή της σχέσης, αλλά η πρόθεση που την κινεί. Γιατί η αγάπη είναι εκείνη που κάνει την απόσταση βιώσιμη — όχι ως αναπλήρωση, αλλά ως πεδίο μεταμόρφωσης, όπου η εγγύτητα παύει να είναι ζήτημα γεωγραφίας και γίνεται εσωτερική ικανότητα, ο νόστος δεν καθηλώνει, αλλά γεννά νέες μορφές σύνδεσης κι ακόμη κι αν οι δρόμοι αλλάζουν, οι άνθρωποι συνεχίζουν να κρατούν ο ένας τον άλλον με τρόπους που τους επιτρέπουν να συνυπάρχουν, ακόμη και από μακριά.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Anderson, H., & Goolishian, H. (1992). Conversation, language, and possibilities: A postmodern approach to therapy. Basic Books.

Bateson, M. C. (1990). Composing a life. Grove Press.

Hooks, B. (2000). All about love: New visions. William Morrow.

Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Harvard University Press.

Morgan, D. (2011). Rethinking family practices. Palgrave Macmillan.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αγγελίνα Μητσάκη - Ψυχολόγος

Αγγελίνα Μητσάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η πορεία μου ως ψυχολόγος καθοδηγείται από μια βαθιά δέσμευση στην κατανόηση και βελτίωση της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα από πολιτισμικά ευαίσθητες προσεγγίσεις. Είμαι κάτοχος πτυχίου Ψυχολογίας του E-Campus Università (Novedrate, Ιταλία) και αυτή τη στιγμή ακολουθώ μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλινική και Δυναμική Ψυχολογία. Η εκπαίδευσή μου περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο τετραετές πρόγραμμα στη συστημική θεραπεία και συμβουλευτική

+306942829951

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού