Οι 48 Νόμοι της δύναμης του Robert Greene

Χωρίς ηθικούς φραγμούς, ευφυές, αδίστακτο και απολύτως κατατοπιστικό, αυτό το διεισδυτικό έργο συμπυκνώνει τρεις χιλιάδες έτη ιστορίας της δύναμης σε σαράντα οχτώ νόμους.

Νόμος 1: Ποτέ μην επισκιάζετε τον αφέντη

Τα κλειδιά της δύναμης

Όλοι έχουν ανασφάλειες. Όταν εμφανίζεστε στον κόσμο και επιδεικνύετε τα ταλέντα σας, είναι φυσικό να προκαλείτε κάθε λογής απέχθεια, φθόνο και άλλες εκδηλώσεις ανασφάλειας. Αυτό είναι αναμενόμενο.

Δεν μπορείτε να περάσετε τη ζωή σας ανησυχώντας για τα μικροπρεπή αισθήματα των άλλων.

Με εκείνους που βρίσκονται πάνω από εσάς όμως πρέπει να ακολουθήσετε διαφορετική προσέγγιση: Όταν πρόκειται για δύναμη, το να ξεπεράσετε τον αφέντη είναι ίσως το χειρότερο λάθος.

Μην ξεγελιέστε πιστεύοντας ότι η ζωή έχει αλλάξει πολύ από την εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ και των Μεδίκων. Εκείνοι που αποκτούν υψηλές θέσεις στη ζωή είναι σαν τους βασιλείς και τις βασίλισσες. Θέλουν να αισθάνονται ασφαλείς στη θέση τους και ανώτεροι από τους γύρω τους σε εξυπνάδα, αιχμηρό πνεύμα και γοητεία. Πρόκειται για μια θανατηφόρα αλλά συνηθισμένη πλάνη να πιστεύετε ότι, δείχνοντας και επιδεικνύοντας τα χαρίσματα και τα ταλέντα σας, θα κερδίσετε τη συμπάθεια του αφέντη. Ίσως προσποιηθεί ότι τα εκτιμά, αλλά με την πρώτη ευκαιρία θα σας αντικαταστήσει με κάποιον λιγότερο ευφυή, λιγότερο ελκυστικό, λιγότερο απειλητικό, όπως ακριβώς ο Λουδοβίκος ΙΔ αντικατέστησε τον σπινθηροβόλο Φουκέ με τον χλιαρό Κολμπέρ.

Κι όπως συνέβη με τον Λουδοβίκο, δεν θα παραδεχτεί την αλήθεια, αλλά θα βρει μια πρόφαση για να απαλλαγεί από την παρουσία σας.

Αυτός ο νόμος περιλαμβάνει δύο κανόνες που πρέπει να τους καταλάβετε.

Πρώτον, μπορεί ακούσια να επισκιάσετε έναν αφέντη απλώς με το να είστε ο εαυτός σας. Υπάρχουν αφέντες που είναι πιο ανασφαλείς από άλλους, τερατωδώς ανασφαλείς· μπορεί να τους ξεπερνάτε φυσικά με τη γοητεία και τη χάρη σας.

Κανένας δεν είχε περισσότερα φυσικά χαρίσματα από τον Αστόρε Μανφρέντι, τον πρίγκιπα της Φαέντσα. Ήταν ο ωραιότερος από όλους τους νεαρούς πρίγκιπες της Ιταλίας και αιχμαλώτιζε τους υπηκόους του με τη γενναιοδωρία και το ανοιχτό πνεύμα του. Το έτος 1500, ο Καίσαρας Βοργίας πολιόρκησε τη Φαέντσα.

Όταν η πόλη παραδόθηκε, οι πολίτες περίμεναν τα χειρότερα από τον άσπλαχνο Βοργία, ο οποίος όμως αποφάσισε να λυπηθεί την πόλη: Απλώς κατέλαβε το φρούριό της, δεν εκτέλεσε κανέναν από τους πολίτες της και επέτρεψε στον πρίγκιπα Μανφρέντι, που τότε ήταν δεκαοχτώ ετών, να παραμείνει στην αυλή του, σε απόλυτη ελευθερία. Μερικές εβδομάδες αργότερα, όμως, στρατιώτες μετέφεραν τον Αστόρε Μανφρέντι σε μια ρωμαϊκή φυλακή. Έναν χρόνο μετά, βρέθηκε το πτώμα του στον ποταμό Τίβερη, με μια πέτρα δεμένη στον λαιμό. Ο Βοργίας δικαιολόγησε τη φριχτή πράξη με κάποια κατασκευασμένη κατηγορία για προδοσία και συνωμοσία, όμως το πραγματικό πρόβλημα ήταν η διαβόητη ματαιοδοξία και η ανασφάλειά του. Ο νεαρός τον ξεπερνούσε χωρίς καν να προσπαθεί.

Δεδομένων των φυσικών χαρισμάτων του Μανφρέντι, η απλή παρουσία του πρίγκιπα έκανε τον Βοργία να φαίνεται λιγότερο ελκυστικός και χαρισματικός.

Το μάθημα είναι απλό: Αν δεν μπορείτε να μην είστε γοητευτικοί και ανώτεροι, τότε πρέπει να μάθετε πώς να αποφεύγετε τέτοια τέρατα ματαιοδοξίας. Είτε αυτό είτε να βρείτε έναν τρόπο να καλύπτετε τα καλά γνωρίσματά σας όταν είστε δίπλα σε έναν Καίσαρα Βοργία.

Δεύτερον, ποτέ μη φανταστείτε ότι μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε επειδή σας αγαπά ο αφέντης σας. Θα μπορούσαν να γραφτούν ολόκληρα βιβλία για ευνοούμενους που έπεσαν σε δυσμένεια επειδή θεώρησαν τη θέση τους δεδομένη, επειδή τόλμησαν να λάμψουν πιο δυνατά.

Στην Ιαπωνία των τελών του 16ου αιώνα, ο ευνοούμενος του αυτοκράτορα Χιντεγιόσι ήταν ο Σεν νο Ρίκιου. Ήταν ο κορυφαίος καλλιτέχνης της τελετής του τσαγιού, η οποία είχε γίνει έμμονη ιδέα στην αριστοκρατία, έμπιστος σύμβουλος του Χιντεγιόσι, είχε το δικό του διαμέρισμα στο παλάτι και τον τιμούσαν σε όλη την Ιαπωνία. Όμως το 1591 ο Χιντεγιόσι έβαλε να τον συλλάβουν και τον καταδίκασε σε θάνατο.

Ο Ρίκιου πρόλαβε και αυτοκτόνησε. Η αιτία γι’ αυτή τη μεταστροφή ανακαλύφθηκε αργότερα: Φαίνεται πως ο Ρίκιου, πρώην αγρότης και μετέπειτα ευνοούμενος της αυλής, είχε βάλει να φτιάξουν ένα ξύλινο άγαλμα του εαυτού του που τον παρουσίαζε να φορά σανδάλια (δείγμα αριστοκρατικής καταγωγής) και να ποζάρει αγέρωχα. Είχε τοποθετήσει το άγαλμα στον πιο σημαντικό ναό εντός των τειχών του παλατιού, έτσι ώστε να φαίνεται καθαρά από τα μέλη του βασιλικού οίκου που περνούσαν συχνά από εκεί. Αυτό φανέρωνε στον Χιντεγιόσι ότι ο Ρίκιου δεν είχε αίσθηση των ορίων. Θεωρώντας ότι είχε τα ίδια δικαιώματα με τους ανώτερους αριστοκράτες, είχε ξεχάσει ότι η θέση του εξαρτιόταν από τον αυτοκράτορα και είχε φτάσει να πιστεύει ότι την είχε κερδίσει μόνος του. Επρόκειτο για ασυγχώρητη παρερμηνεία της σημασίας του και το πλήρωσε με τη ζωή του.

Να θυμάστε το εξής: Ποτέ μη θεωρείτε τη θέση σας δεδομένη και μη σας φουσκώσουν τα μυαλά οι εύνοιες που λαμβάνετε. Γνωρίζοντας τους κινδύνους που υπάρχουν όταν επισκιάζετε τον αφέντη σας, μπορείτε να αξιοποιήσετε αυτόν τον νόμο προς όφελός σας. Κατ’ αρχάς, πρέπει να κολακεύετε και να εγκωμιάζετε τον αφέντη σας. Η απροκάλυπτη κολακεία μπορεί να είναι αποτελεσματική, αλλά έχει τα όριά της· είναι πολύ άμεση και προφανής και φαίνεται άσχημη στους άλλους αυλικούς. Η διακριτική κολακεία είναι πολύ πιο ισχυρή. Αν, για παράδειγμα, είστε πιο ευφυής από τον αφέντη σας, να δείχνετε το αντίθετο: Κάνετέ τον να φαίνεται πιο ευφυής από εσάς. Φερθείτε με αφέλεια. Προσποιηθείτε ότι χρειάζεστε την εμπειρία του. Κάνετε αθώα λάθη που δεν θα σας ζημιώσουν μακροπρόθεσμα, αλλά θα σας δώσουν την ευκαιρία να ζητήσετε τη βοήθειά του. Οι αφέντες λατρεύουν αυτά τα αιτήματα.

Ο αφέντης που δεν μπορεί να σας χαρίσει τα δώρα της εμπειρίας του ίσως σας αντιμετωπίσει κακοπροαίρετα και μνησίκακα. Αν οι ιδέες σας είναι πιο δημιουργικές από αυτές του αφέντη σας, τότε αποδώστε τες σε αυτόν, όσο το δυνατόν με πιο δημόσιο τρόπο. Κάνετε σαφές ότι η συμβουλή σας είναι απλώς μίμηση της δικής του συμβουλής. Αν είστε πιο πνευματώδης από τον αφέντη σας, δεν πειράζει να παίξετε τον ρόλο του γελωτοποιού της αυλής, αλλά μην τον κάνετε να δείχνει ψυχρός και δύστροπος συγκριτικά.

Απαλύνετε το χιούμορ σας αν χρειαστεί και βρείτε τρόπους να τον κάνετε να φαίνεται αυτός η πηγή της ψυχαγωγίας και του κεφιού.

Αν είστε εκ φύσεως πιο κοινωνικός και γενναιόδωρος από τον αφέντη σας, προσέξτε να μη γίνετε το σύννεφο που θα κρύψει την ακτινοβολία του από τους άλλους. Πρέπει να φαίνεται σαν τον ήλιο γύρω από τον οποίο περιστρέφονται όλοι, να ακτινοβολεί δύναμη και λάμψη, να είναι το κέντρο της προσοχής.

Αν χρειαστεί να τον ψυχαγωγήσετε, τότε, επιδεικνύοντας τα περιορισμένα μέσα σας, ίσως κερδίσετε τη συμπάθειά του.

Κάθε προσπάθεια να τον εντυπωσιάσετε με τη χάρη και τη γενναιοδωρία σας μπορεί να αποβεί μοιραία: Μάθετε από τον Φουκέ ή πληρώστε το τίμημα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, δεν είναι αδυναμία να μεταμφιέζετε τα δυνατά σημεία σας, αν τελικά σας οδηγούν στην εξουσία.

Αφήνοντας τους άλλους να σας επισκιάσουν, διατηρείτε τον έλεγχο αντί να γίνεστε θύμα της ανασφάλειάς τους. Όλα αυτά θα αποδειχθούν χρήσιμα τη μέρα που θα αποφασίσετε να ανεβείτε πιο πάνω από την κατώτερη θέση σας. Αν, όπως ο Γαλιλαίος, μπορείτε να κάνετε τον αφέντη σας να λάμψει ακόμα περισσότερο μπροστά στα μάτια των άλλων, τότε θα είστε θεόσταλτος και θα προαχθείτε ακαριαία.

Αποφύγετε να επισκιάσετε τον αφέντη. Κάθε εκδήλωση ανωτερότητας είναι απεχθής, αλλά η ανωτερότητα του υπηκόου έναντι του αφέντη του δεν είναι μόνο ανόητη, είναι και μοιραία.

Πρόκειται για ένα μάθημα που μας διδάσκουν τα αστέρια στον ουρανό – μπορεί να είναι συγγενικά με τον Ήλιο και εξίσου λαμπερά, αλλά δεν εμφανίζονται ποτέ στην παρέα του (Μπαλτάσαρ Γκρασιάν, 1601-1658)

Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Οι 48 νόμοι της δύναμης του Robert Greene που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα στο dioptra.gr και σε όλα τα συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεία.