Άγχος, Ανασφάλειες και Φόβος ότι κάτι κακό θα συμβεί. Πώς να το αντιμετωπίσω;

Ακρόαση άρθρου......

Πιστεύουμε πιο εύκολα αυτό που φοβόμαστε παρά αυτό που θα θέλαμε να συμβεί ή που ελπίζουμε. Ο φόβος, πάντα υπάρχει μέσα μας, ακόμη και αν ειναι απενεργοποιημένος, ελλοχεύει στον ιστό της ψυχοσύνθεσής μας και σκιαγραφεί ανάλογα τις εμπειρίες μας, τις αποφάσεις μας, τα σχέδιά μας, το μέλλον. 

Το πρόβλημα δεν είναι ο φόβος και το άγχος σαν συναισθήματα αλλά η ερμηνεία που προσδίδουμε εμείς σε γεγονότα και καταστάσεις που τα βαφτίζουμε ως απειλητικά, ενώ δεν είναι, επικίνδυνα, χωρίς να είναι, σενάρια φανταστικά με αρνητική ή καταστροφική έκβαση χωρίς να έχουν συμβεί στην πραγματικότητα.

Όσο αξία δίνουμε και ασχολούμαστε ή υπεραναλύουμε όλους αυτούς του υποθετικούς κινδύνους ή διογκώνουμε καταστάσεις φαίνεται πια ότι δεν μιλάει η λογική αλλά η φωνή του φόβου που συνεχίζουμε να την ακούμε και να μιλάμε μαζί της πιστεύοντας ότι αυτή θα μας σώσει από οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη. 

Τι είναι στα αλήθεια το προληπτικό άγχος;

Το προληπτικό άγχος είναι η ανήσυχη προσδοκία ότι κάτι κακό θα συμβεί, σαν να είμαστε σε μια αναμονή και επαγρύπνιση για κάτι αρνητικό. Αγχωνόμαστε προκαταβολικά για πράγματα τα οποία δεν είναι ρεαλιστικά, δηλαδή δεν έχουν συμβεί, δεν έχουμε αποδείξεις να τεκμηριώσουμε τα σενάρια που σκεφτόμαστε, και δεν είναι πράγματα που αφορούν το εδώ και τώρα.

Μάλιστα τις περισσότερες φορές η αρνητική έκβαση που σκεφτόμαστε δεν επιβεβαιώνεται.

Μοιάζει λοιπόν σαν να χρειάζεται να είμαστε προετοιμασμένοι για κάτι που θα συμβεί στο μέλλον, πιστεύοντας ότι με τις ανησυχίες θα το αντιμετωπίσουμε καλύτερα. 

Όταν το σώμα αποτυπώνει το άγχος

Όταν το άγχος ξεπερνά το μέτρο και καταλήγει υπερβολικό και μη διαχειρίσιμο είναι φυσιολογικό και το σώμα να αντανακλά αυτή την ανισορροπία. Το κάθε άτομο βιώνει το άγχος του διαφορετικά, γιατί όλοι είμαστε διαφορετικοί και ας υποφέρουμε από τα ίδια προβλήματα. Τυπικά όμως παρατηρούμε το σώμα μας να βρίσκεται σε μια ένταση, ευερεθιστότητα και υπερκινησία. 

Σκεφτείτε ότι το μυαλό καθοδηγεί το σώμα, συνεπώς, αν εμείς δεν έχουμε μάθει να κλείνουμε τον διακόπτη του μυαλού από αμέτρητες αρνητικές σκέψεις και συνεχώς νιώθουμε ότι πρέπει να κανουμε κάτι για αυτές, έτσι και το σώμα μπαίνει σε μία αντίστοιχη λειτουργία.

Νιώθουμε:

• ταχυκαρδίες,
• ζάλη,
• δύσπνοια,
• δυσκολίες στον ύπνο,
• δυσφορία στο γαστρεντερικό σύστημα ή το στομάχι.

Νιώθουμε πιασμένοι στο σώμα, έρχεται εύκολα κόπωση ακόμη και αν οι δραστηριότητες που κάνουμε μέσα στην ημέρα δεν την δικαιολογούν. Μοιάζει όλες οι ευθύνες που πιστεύουμε ότι έχουμε ή όλα τα υποθετικά προβλήματα που νομίζουμε ότι έχουμε να μας βαραίνουν, διότι το σώμα παραπονιέται όταν αναλαμβάνουμε πράγματα που υπερβαίνουν τις δυνάμεις μας. 

Συνοδά ψυχολογικά προβλήματα. 

Το προληπτικό άγχος πολλές φορές αποτελεί κομμάτι μιας ευρύτερης δυσλειτουργίας, όπως:

• το γενικευμένο άγχος,
• η κοινωνική φοβία,
• οι κρίσεις πανικού,
• οι έμμονες ιδέες και φοβίες
• ή ο χρόνιος πόνος
• και ιατρικές παθήσεις.

Είναι οξύμωρο και όμως παρόλο που το άγχος αυτό είναι τόσο δυσάρεστο το θεωρούμε συγχρόνως προστατευτικό και νιώθουμε την ανάγκη να εμπλεκόμαστε σε αυτό, διότι χωρίς αυτό νιώθουμε μετέωροι, χαμμένοι, ανεπαρκείς στο να ανταπεξέλθουμε σε πιθανά προβλήματα. 

Αγχώνομαι από πριν για να μην αγχωθώ χειρότερα μετά

Μάλιστα, το μυαλό ξεγελιέται περνώντας το μήνυμα ότι 'δεν έπαθα το χειρότερο επειδή ανέλυσα όλα τα πιθανά σενάρια και εναλλακτικές, προετοιμάστηκα.

Ωστόσο, αυτή η πεποίθηση είναι διαστρεβλωμένη, καθώς βγάζουμε ένα αυθαίρετο συμπερασμα πάνω σε ένα γεγονός που το βασιζουμε σε σκέψεις που κάναμε πριν το γεγονός.

Με τις σκέψεις δεν μπορούμε να επιδράσουμε στα πραγματικά γεγονότα, και ακόμη δεν ευθυνόμαστε εμείς για το αποτέλεσμα, αλλά πολλοί εξωτερικοί παράγοντες εκτός ελέγχου μας.

Οι ανησυχίες μας που είναι μόνο σκέψεις, δεν έχουν κάποια "μαγική" ιδιότητα να μας προστατεύουν από το κακό ή να το ελαχιστοποιούν.

Επίσης, μια άλλη πεποίθηση που κρύβεται πίσω από το άγχος είναι ότι ανησυχώντας εκ προτέρων για κάτι, θα μας προστατευτούμε από χειρότερα αρνητικά συναισθήματα, όπως λύπη, απογοήτευση, ενοχή, υπερβολικό άγχος, πχ αν ανησυχώ για αν πάθει ατύχημα το αγαπημένο μου πρόσωπο, θα μπορέσω να το αντιμετωπίσω αν συμβεί χωρίς να με κατακλίσει το άγχος και η στεναχώρια.

Άραγε, πώς είμαστε τόσο σίγουροι ότι ακόμη κα αν γινόταν πραγματικότητα ένα φανταστικό σενάριο ότι δεν θα μπορούσαμε να το διαχεριστούμε;
Πώς μας φανταζόμαστε να ενεργούμε χωρίς τόση προετοιμασία;
Πώς μπορούμε να ορίσουμε και να προβλέψουμε το πως θα συμπεριφερθούμε χωρίς να αγχωθούμε ακόμη και σε ένα τέτοιο σενάριο;
Υπάρχει κάποιο αντικειμενικό όφελος; 

Το άγχος τί σημαίνει για τον εαυτό μου;

Άλλο ένα οξύμωρο σχήμα αυτής της μορφής άγχους είναι ότι έχει συνδεθεί με την προσωπικότητά μας. Δηλαδή, το προληπτικό άγχος σημαίνει ευσυνειδησία, υπευθυνότητα, επάρκεια και αποτελεσματικότητα σε οποιοδήποτε επίπεδο, τόσο σε σχεση με τον εαυτό μας όσο και με τους άλλους. 

Η ανησυχία όμως δεν είναι απόδειξη του πόσο υπεύθυνοι, δοτικοί, και προνοητικοί είμαστε. Ούτε προβλέπει την αποτελεσματικότητά μας στα προβλήματα. Η ανησυχία δεν είναι απόδειξη της αγάπης και του νοιαξίματος προς τους αγαπημένους μας.

Η υπερβολική ανησυχία οδηγεί στην παράλυση τελικά, γιατί δοκιμάζουμε πολλά πράγματα από πριν για τους άλλους κι όμως καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορούμε να διορθώσουμε κανέναν, να ελέγξουμε κανέναν, και πόσο μάλλον να είμαστε εμείς υπεύθυνοι για τα συναισθήματα κα τις συμπεριφορές των άλλων. 

Πώς γεννιέται το προλητικό άγχος;

Ενδομήτρια ζωή

Από την δημιουργία της ανθρώπινής μας υπόστασης, δηλαδή στην ενδομήτρια ζωή, αρχίζει και σμιλεύεται η ψυχοσύνθεσή μας, μέσω των συναισθημάτων και του στρες που μπορεί να βιώνει η μητέρα.

Το στρες, το άγχος, η κατάθλιψη, κάποιο ψυχολογικό τραύμα, σοβαρές επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη, μπορούν να επιδράσουν στο νευρολογικό σύστημα, τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου του εμβρύου.

Με αυτά τα δεδομένα, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι κάποιες προδιαθέσεις χτίζονται πριν καν έρθουμε σε αυτόν τον κόσμο.

Στα χνάρια της παιδικής ηλικίας

Στην βρεφική και παιδική ηλικία ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους πρώτους μας αποχωρισμούς, την μητέρα, το άγχος επιβίωσης και θανάτου. Δύο πράγματα είναι πολύτιμα για αυτό το στάδιο, η αγάπη και η ασφάλεια ώστε να αποκτήσουμε ισχυρή ταυτότητα, να νιώθουμε ασφαλείς και ανθεκτικοί.

Συνήθως, ένα αγχογόνο οικογενειακό περιβάλλον, συγκρουσιακό, ένα στυλ γονικής παραμέλησης, μη συνασθηματικής κάλυψης, η ένα πρότυπο υπερπροστασίας/καταπίεσης, τραυματικά γεγονότα τα οποία στην παιδική μας ψυχή μας δημιουργούσαν αδιέξοδα και αισθανόμασταν αβοήθητοι, όλα αυτά απειλούν πάνω από όλα την ασφάλειά μας. Μην αισθανόμενοι ασφάλεια και σιγουριά, ξεκινάει το άγχος. Το ότι κάτι κακό θα συμβεί που σκεφτόμαστε στο τώρα, υπάρχει γιατί έχει υπάρξει και στο παρελθόν με κάποιο τρόπο.

Το προληπτικό άγχος λοιπόν αναπτύσσεται ως ένας μηχανισμός επιβίωσης για να μας προστατεύσει από δύσκολα συναισθήματα και γεγονότα, σε μια προσπάθεια να μην αναβιώσουμε την ανασφάλεια και το αβέβαιο. 

Και για αυτό πολλά άτομα όταν ξεκινάνε θεραπεία τους φαίνεται πολύ δύσκολο να αποχωριστούν σιγά σιγά αυτό το άγχος, γιατί λειτουργεί υποσυνείδητα, αυτόματα στην καθημερινότητα, και αποτελεί έναν χρόνιο τρόπο σκέψης. 

Πως μπορώ να απαλλαχθώ από αυτό το άγχος;

Η αλήθεια είναι ότι το προσωπικό μας παρελθόν δεν συνιστά κριτήριο για το μέλλον. 

Το ότι έχουμε μάθει να λειτουργούμε με έναν συγκεκριμένο αγχώδη μηχανισμό δεν χρειάζεται να μας καθορίζει στο από εδώ και πέρα.

Γιατί έχει αποδειχθεί πως ότι μαθαίνεται μπορει και ξεμαθαίνεται, επανεκπαιδεύοντας τον εγκέφαλο και την συναισθηματική μας ανθεκτικότητα πάνω σε αυτά που μας αγχώνουν. Το κυριότερο κομμάτι είναι να εκτεθούμε στο αβέβαιο. Την πηγή του άγχους. Το ότι δεν ξέρω τι θα συμβεί ή αναμένω κάτι κακό, έχει να κάνει με την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα.

Πρέπει να την βιώσουμε και να αφεθούμε σε αυτήν αν θέλουμε πραγματικά να αποκτήσουμε ανεκτικότητα στο αβέβαιο, να συνηθίσουμε την αίσθηση της αβεβαιότητας, να πειραματιστούμε μαζί της ώστε να μην μας τρομάζει τόσο η αίσθηση.

Να αποχωριστούμε περιττές αποφυγές ή υπερβολές στις συμπεριφορές μας, να διαχειριστούμε καλύτερα τον τρόπο που ανυσηχούμε αλλά και τον χρόνο που σπαταλάμε στο να ανησυχούμε. 

Είναι σημαντικό να αναθεωρήσουμε ότιδήποτε μας κρατάει πίσω σε σχέση με την αυτοεκτίμησή μας και το άγχος, να μειώσουμε τις συμπεριφορές υπερυπευθυνότητας, να μάθουμε να χαλαρώνουμε χωρίς ενοχές, να βάζουμε προτεραιότητα και τον εαυτό μας, να εστιάζουμε στα θετικά.

Έτσι, βήμα βήμα θα μπορούμε να απολαμβάνουμε τη στιγμή χωρίς ανησυχία, χωρίς αρνητικές προσδοκίες, να αποδεχόμαστε τα πράγματα όπως είναι, και να αφήνουμε στην άκρη τα σενάρια του αν...... 

Ότι δεν συμβαίνει στο εδώ και τώρα και δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να αλλάξουμε, παύει να είναι πρόβλημα, άρα παύει να σημαίνει και άγχος. 

Βιβλιογραφία:

Generalized Anxiety Disorder: When Worry Gets Out of Control. National Institute of Mental Helath. NIH Publication No. 22-MH-8090. Revised 2022

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ντελιοπούλου Παναγιώτα - Ψυχοθεραπευτής

Ντελιοπούλου Παναγιώτα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, MSc Κλινική Ψυχολόγος, Γνωστική - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, Γνωστική Θεραπεία βασισμένη στο Mindfulness σε προβλήματα Άγχους και Διάθεσης. Ψυχολογικές Πρώτες βοήθειες στις περιόδους κρίσης, Θεραπεία εστιασμένη στη Συμπόνια στο Τραύμα και την Αυτοκριτική, Διαχείριση Δύσκολων Συναισθημάτων, Τεχνικές Αποτελεσματικού Γονέα. Συμβουλευτική Υποστήριξη και Αυτοβελτίωση σε προσωπικό επίπεδο και στους τομείς των Σχέσεων και Οικογένειας.

6984338586

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού