Από το παιδικό τραύμα και την αλεξιθυμία... στο άγχος και την κατάθλιψη

Ακρόαση άρθρου......

Η ψυχική υγεία κάθε ανθρώπου είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ποικίλων παραγόντων, όπως οι πρώιμες εμπειρίες ζωής, οι σχέσεις με τους σημαντικούς άλλους και οι εσωτερικές ψυχικές διεργασίες που αρχίζουν να διαμορφώνονται ήδη από την παιδική ηλικία και συνεχίζουν να εξελίσσονται με τον χρόνο.

Συχνά, τα προβλήματα που εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή, όπως το έντονο άγχος, οι κρίσεις πανικού ή τα καταθλιπτικά συναισθήματα, δεν προκύπτουν μόνο ως αντίδραση σε εξωτερικές πιέσεις ή συγκυρίες, αλλά αποτελούν την έκφραση βαθύτερων, ασυνείδητων συγκρούσεων και ψυχικών τραυμάτων που φέρουμε από το παρελθόν μας.

Παιδικό τραύμα: Μια σιωπηλή ρίζα ψυχικής επιβάρυνσης

Ο όρος «παιδικό τραύμα» αναφέρεται σε εμπειρίες που ξεπερνούν τις αντοχές ενός παιδιού και αφήνουν ανεπεξέργαστα ψυχικά αποτυπώματα. Το παιδικό τραύμα δεν εκδηλώνεται μόνο μέσα από φανερές μορφές κακοποίησης, όπως η σωματική, η σεξουαλική ή η λεκτική κακοποίηση.

Συχνά είναι αποτέλεσμα λιγότερο εμφανών, αλλά βαθιά επώδυνων εμπειριών, όπως η συναισθηματική αποστασιοποίηση των γονέων, η απουσία σταθερότητας στη φροντίδα, οι υπερβολικές απαιτήσεις ή η έλλειψη συναισθηματικής ανταπόκρισης, η παραμέληση βασικών συναισθηματικών ή υλικών αναγκών, η έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία ή χρόνια ψυχική νόσο γονέα, η ξαφνική απώλεια, το διαζύγιο και η εγκατάλειψη. Τέτοιου είδους καταστάσεις επηρεάζουν το παιδί σε βάθος, καθορίζοντας τον τρόπο που θα αντιληφθεί τον εαυτό του, που θα εμπιστεύεται τους άλλους και θα σχετίζεται στην ενήλικη ζωή του.

Από την παιδική ηλικία στην αλεξιθυμία

Η παιδική ηλικία είναι μια περίοδος, κατά την οποία, ο εγκέφαλος και η προσωπικότητα βρίσκονται σε φάση διαμόρφωσης. Τραυματικά γεγονότα σε αυτήν τη φάση μπορεί να διαταράξουν την αίσθηση ασφάλειας, την αυτοεκτίμηση και την ικανότητα ρύθμισης των συναισθημάτων. Συχνά, τα παιδιά που βιώνουν τραύμα μαθαίνουν να καταστέλλουν ή να αγνοούν τα συναισθήματά τους ως έναν τρόπο επιβίωσης. Κι εκεί, κάνει την εμφάνισή της η αλεξιθυμία.

Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στο παιδικό τραύμα και την την αλεξιθυμία. Αυτό συμβαίνει γιατί το τραυματισμένο παιδί, αν δεν έχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, μαθαίνει να «κόβει» τη σύνδεση με το συναίσθημά του, ώστε να μπορέσει να επιβιώσει ψυχικά, με την αποσύνδεση αυτή σε ορισμένες περιπτώσεις να συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή.

Αλεξιθυμία: Όταν δεν βρίσκεις λόγια για όσα νιώθεις

Με τον όρο αλεξιθυμία περιγράφεται η δυσκολία του ατόμου να αναγνωρίσει, να κατανοήσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του. Δεν πρόκειται για ψυχιατρική διάγνωση, αλλά για ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που μπορεί να κυμαίνεται από ήπιο έως σοβαρό. Άτομα με αλεξιθυμία συχνά δηλώνουν πως «δεν ξέρουν πώς νιώθουν» ή ότι βιώνουν έντονη σωματική ένταση, δίχως να μπορούν να την αποδώσουν σε ένα συναίσθημα. Αναλυτικότερα, ένα άτομο με αλεξιθυμία:

• Δυσκολεύεται να δώσει ονόματα στο συναισθήματά του (π.χ. δεν ξεχωρίζει αν νιώθει θυμό ή λύπη)
• Δεν ξέρει πώς να μιλήσει για το πώς αισθάνεται
• Περιγράφει συχνά τη συναισθηματική δυσφορία μέσα από σωματικά συμπτώματα, όπως πόνος στο στομάχι, σφίξιμο στο στήθος κ.ά.
• Δίνει έμφαση στη λογική και συχνά αποφεύγει την εσωτερική ενδοσκόπηση

Ο μηχανισμός αυτός συχνά αναπτύσσεται ως προστατευτικό φίλτρο. Για παράδειγμα, όταν το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον, στο οποίο τα συναισθήματά του δεν αναγνωρίζονται ή δεν γίνονται αποδεκτά, μαθαίνει να τα απωθεί, να τα αποσυνδέει από τη συνείδηση. Όμως, τα συναισθήματα, όταν δεν εκφράζονται, δεν εξαφανίζονται. Αποθηκεύονται στο σώμα και επανεμφανίζονται με τη μορφή άγχους ή κατάθλιψης.

Ποια η σύνδεση του παιδικού τραύματος με το άγχος και την κατάθλιψη;

Πολλές φορές, άνθρωποι που έρχονται στο γραφείο για προβλήματα άγχους ή κατάθλιψης εκφράζουν μια κοινή αίσθηση: «Δεν καταλαβαίνω γιατί νιώθω έτσι. Δεν έχει συμβεί κάτι». Όμως, πίσω από αυτήν τη φράση μπορεί να κρύβεται μια βαθιά και πολυεπίπεδη ψυχική διεργασία. Συχνά, το άγχος και η κατάθλιψη δεν οφείλονται σε κάποιο πρόσφατο γεγονός, αλλά σχετίζονται με παλαιότερα, άλυτα τραύματα (π.χ. παιδικά τραύματα), καθώς και δυσκολίες διαχείρισης συναισθημάτων, όπως η αλεξιθυμία. 

Στην πραγματικότητα, η έλλειψη συναισθηματικής επίγνωσης και επεξεργασίας, όταν συνδυάζεται με το βάρος των τραυματικών εμπειριών, οδηγεί συχνά σε ψυχικές διαταραχές, όπως το άγχος και η κατάθλιψη.

Όταν δεν έχουμε μάθει να ακούμε και να κατανοούμε τα συναισθήματά μας, βιώνουμε εσωτερική σύγχυση. Οι εσωτερικές συγκρούσεις μετατρέπονται σε σωματική ένταση (ψυχοσωματικά συμπτώματα), χρόνιο στρες ή συναισθηματικό μούδιασμα.

Στην κατάθλιψη, για παράδειγμα, η έλλειψη νοήματος, η απάθεια, η έλλειψη κινήτρου και η βαθιά θλίψη είναι τυπικά καταθλιπτικά συμπτώματα που μπορεί να συνδέονται με μακροχρόνια συναισθηματική αποσύνδεση και ανεπεξέργαστο τραύμα. Το άτομο βιώνει αδυναμία να κατανοήσει ή να εκφράσει τον εσωτερικό του πόνο, καταλήγοντας πολλές φορές σε συναισθηματική απομόνωση και εσωστρέφεια.

Αντίστοιχα, στην περίπτωση του άγχους, όταν κάποιος δεν μπορεί να κατανοήσει τι ακριβώς νιώθει ή να προσδιορίσει τι είναι αυτό που του προκαλεί τη συναισθηματική αναστάτωση, αισθάνεται διαρκώς μια απειλή. Το «άγνωστο» που φοβόταν κάποτε ως παιδί, είναι τώρα ξανά ενεργοποιημένο στην ενήλικη ζωή του.

Η αβεβαιότητα αυτή μεταφράζεται συχνά σε υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος. Το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, χωρίς να υπάρχει προφανής εξωτερικός κίνδυνος. Έτσι, προκύπτουν συχνά κρίσεις πανικού, χρόνιο στρες, αϋπνία και σωματικά συμπτώματα χωρίς οργανική αιτία.

Πώς μπορώ να βοηθηθώ;

Η ψυχοθεραπεία είναι το βασικό εργαλείο για την επεξεργασία των παιδικών τραυμάτων και την ανάπτυξη της συναισθηματικής επίγνωσης. Σκοπός της δεν είναι να σβήσει το παρελθόν, αλλά να βοηθήσει το άτομο να το κατανοήσει, να το αποδεχτεί και να βρει νέους τρόπους διαχείρισης του εαυτού του και των σχέσεων με τους άλλους.

Μέσα από το ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο, το άτομο μαθαίνει σταδιακά να αναγνωρίζει και να ονομάζει τα συναισθήματά του, να τα εκφράζει, να επεξεργάζεται τα τραύματα του παρελθόντος, να αναπτύσσει νέες στρατηγικές συναισθηματικής ρύθμισης, να ενδυναμώνεται, ώστε να μην νιώθει πια «θύμα» του παρελθόντος και να επανασυνδέεται με τον εαυτό του.

Συνοψίζοντας, η ψυχική υγεία δεν είναι κάτι που διαμορφώνεται μόνο από το παρόν. Πολλές φορές, η απάντηση στην ερώτηση: «Γιατί νιώθω έτσι;» δε βρίσκεται σε τωρινά γεγονότα, αλλά σε ανεπίλυτα τραύματα και εσωτερικές ελλείψεις που κουβαλάμε από πολύ παλιά.

Το ταξίδι από το τραύμα προς την αυτογνωσία είναι συχνά απαιτητικό και γεμάτο προκλήσεις.

Όμως, μέσα από αυτή τη διαδικασία, αρχίζουμε να ερχόμαστε σε επαφή με κομμάτια του εαυτού μας που είχαν «θαφτεί» ή μείνει στο περιθώριο. Η επανασύνδεσή μας αυτή μάς δίνει τη δυνατότητα να ζούμε με μεγαλύτερη αλήθεια, εσωτερική πληρότητα και ψυχική ισορροπία και ανθεκτικότητα.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Κέλλυ Χολέβα - Ψυχολόγος

Κέλλυ Χολέβα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Κλινική ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια με μετεκπαίδευσή της στη Γνωσιακή - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία. Πιστοποιημένη στη χορήγηση ψυχομετρικών εργαλείων.

6981467990

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού